Raz po raz ktoś snuje sensacyjne wizje kościelnych akt i archiwów, w których mają być ukryte różne kompromitujące dla Kościoła sekrety, w tym przede wszystkim informacje dotyczące pedofilii. Wizje te najczęściej są dosyć dalekie od rzeczywistości. Rządy w Kościele są zasadniczo duchowe, czyli odwołują się do sumienia i dobrej woli, i nie jest tak, że przełożony po każdej rozmowie z podwładnym czyni stosowne notatki, które gromadzi w umieszczonych w tajnych podziemiach segregatorach. Nie ma w tym nic dziwnego, choć trzeba przyznać, że w pewnych sytuacjach roztropne byłoby sporządzenie jakiejś noty, która mogłaby w przyszłości pomóc uniknąć poważnych błędów. Istnieją teczki personalne, bo takowych potrzebuje każda bardziej złożona instytucja, ale najczęściej znajdują się tam dosyć standardowe dokumenty. Nie chcę oczywiście powiedzieć, że w aktach kościelnych nic nie ma. Warto jednak zachować umiar i rozsądek i nie poddawać się podsuwanym wyobrażeniom.
Kościół ma prawo kanoniczne, a różne instytucje kościelne kierują się swoim partykularnym prawem i zwyczajami. Ponadto na różnych szczeblach istnieją kościelne sądy. Owe wewnętrzne regulacje prawne dotyczą przede wszystkim duchownych i osób zakonnych, ale w niektórych kwestiach także wiernych świeckich. Zauważmy jednak, że prawo kościelne można stosować wtedy, kiedy mamy do czynienia z osobami, które chcą przynależeć do Kościoła. Bo jeśli na przykład jakiś zbuntowany zakonnik porzuca zakon, kapłaństwo, a także wiarę katolicką, to Kościół, oprócz modlitwy, nic nie może zrobić. Inaczej jest w przypadku państwa, które groźbą kary może na swoich obywatelach wymuszać różnego rodzaju zachowania. W przypadku Kościoła bez wspólnej wiary w Chrystusa prawo pozostaje w próżni.
W każdym razie w ramach relacji między państwem a Kościołem pojawia się też kwestia współpracy na płaszczyźnie prawnej, w tym udostępniania akt. Tej właśnie kwestii dotyczą dwa teksty, które niedawno Nuncjatura Apostolska w Warszawie przekazała biskupom w Polsce: „Wskazania dotyczące współpracy ze świeckim wymiarem sprawiedliwości” oraz „Uwagi Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych”. Wskazuje się w nich na możliwość i potrzebę współpracy podmiotów kościelnych z państwowym wymiarem sprawiedliwości. Jednocześnie podkreśla się potrzebę poszanowania zasady autonomii i niezależności kanonicznego porządku prawnego. Ponadto przypomina się o międzynarodowym statusie Stolicy Apostolskiej.
Jeśli jakaś sprawa toczy się na diecezjalnym etapie postępowania, to nawet jeśli nie ma wyraźnego obowiązku w świetle prawa świeckiego, „władza kościelna powinna zawiadomić właściwe władze państwowe o każdym przypadku, w którym uzna to za niezbędne dla ochrony osoby pokrzywdzonej lub innych osób małoletnich przed ryzykiem narażenia na kolejne przestępstwa”. Natomiast „jeśli w diecezjalnej fazie postępowania świecka władza sądownicza zgodnie z prawem zażąda wglądu do dokumentacji, można przesłać jej zwięzłą relację przedstawiającą «status questionis» i ponadto rozważyć, według uznania biskupa, przekazanie żądanej dokumentacji”. W każdym przypadku „Wskazania” zalecają konsultacje z prawnikami, by ustalić, „czy nakaz wydany przez świecki wymiar sprawiedliwości jest prawomocny i podlegający wykonaniu”.
W przypadku postępowania, którego lokalny etap został zakończony, a jego rezultaty przekazane właściwej dykasterii Stolicy Apostolskiej, sprawa przechodzi pod jurysdykcję Watykanu. Wówczas „prawidłowym sposobem ewentualnego udostępnienia jej świeckiemu wymiarowi sprawiedliwości jest procedura międzynarodowej pomocy prawnej, realizowana na drodze dyplomatycznej”. Stolica Apostolska pozostaje otwarta na współpracę sądową z innymi państwami „w oparciu o zasady międzynarodowej kurtuazji, wzajemności i na podstawie ratyfikowanych traktatów, pod warunkiem, że wnioski o taką współpracę spełniają wszystkie wymogi formalne i merytoryczne”. Problem w tym, że niektóre media przedstawiają te kwestie tak, jakby w sprawach dotyczących Kościoła nie obowiązywała jakakolwiek kultura prawna, a liczyła się jedynie histeryczna nagonka na osoby i instytucje kościelne.
Co? Gdzie? Kiedy?
