Apostoł chrześcijańskiej Europy

Urodził się około roku 543 w prowincji Leinster we wschodniej Irlandii. Według pobożnej legendy jego matka miała wcześniej sen, że z jej łona wychodzi słońce, które oświetla cały świat. W młodości Kolumban zgłębiał pod kierunkiem wybitnych nauczycieli gramatykę, matematykę i geometrię, jednak sens życia widział w życiu ascetycznym. Pod wpływem pewnej mistyczki, ale wbrew woli matki, opuścił dom rodzinny i rozpoczął pielgrzymowanie, aż dotarł do klasztoru Cluain-Inis. Tam – pod duchowym kierunkiem opata św. Sinella – zaczął studia nad Pismem Świętym. Miał dwadzieścia lat, gdy udał się do klasztoru w Bangor, który był wówczas ważnym ośrodkiem duchowym i kulturalnym. Jego przełożonym był znany z surowej ascezy i cnót opat Comgall, po latach kanonizowany. Kolumban przyjął tam święcenia kapłańskie, został kierownikiem szkoły klasztornej, a także napisał komentarz do Psalmów. W tym klasztorze spędził około trzydziestu lat.

Około roku 590 – zgodnie z irlandzkim ideałem ascetycznym peregrinato pro Christo, czyli pielgrzymowania z miłości do Chrystusa – wraz z dwunastoma towarzyszami udał się do Galii. Mnisi z życzliwością zostali przyjęci przez miejscowych władców, św. Guntrama i Chikdeberta II, a także miejscową arystokrację. Wtedy powstały trzy klasztory, pierwszy w starożytnej twierdzy rzymskiej w Annegray, u stóp Wogezów; szczątki opactwa są wciąż odwiedzane. Mnisi uprawiali ziemię, żyli z pracy własnych rąk, a jednocześnie przez świadectwo życia ewangelizowali okoliczną ludność. Szybko się okazało, że są powołania. Było ich tak wiele, że zaszła konieczność budowy nowego klasztoru, który powstał w Luxeuil, w Burgundii. Ten drugi klasztor zasłynął tak bardzo, że stał się głównym ośrodkiem irlandzkiej tradycji życia mniszego i misyjnego na kontynencie europejskim. Kolejny klasztor powstał w Fontaines; pozostałości obu klasztorów są wciąż atrakcją turystyczną (Szlak św. Kolumbana).

Kolumban spędził w Luxeuil dwadzieścia lat. Tam napisał dla zakonników własną regułę, której uzupełnieniem była Regula coenobialis, swego rodzaju kodeks karny. Przewidywał nawet kary cielesne za takie przewinienia, jak odprawianie Mszy Świętej przez nieogolonego kapłana. Kolumban zachęcał mnichów do częstej spowiedzi, a wskazówki co do pokuty zawarł w swoim dziele De poenitentiarum misura taxanda. Reguła ta zresztą długo nie przetrwała, zastąpiona przez łagodniejszą, wprowadzoną przez św. Benedykta z Nursji.

Wreszcie król Teodoryk usunął go z Burgundii. Powodem było nieprzejednane stanowisko Kolumbana, który upominał monarchę, że żyje z konkubiną Brunhildą. W tym czasie doszło też do konfliktu Kolumbana z miejscowymi biskupami o datę obchodzenia Wielkanocy. Kolumban uważał, że należy zachować w tej kwestii tradycję wschodnią. Upominał też tych biskupów, którzy prowadzili życie grzeszne, niegodne swego stanu.

W rezultacie Kolumbana pod eskortą przewieziono do Nantes, skąd drogą morską miał wrócić do Irlandii. Tymczasem okręt z mnichami osiadł na mieliźnie, wrócili więc na kontynent i udali się w kierunku dzisiejszej Szwajcarii, gdzie prowadzili pracę ewangelizacyjną; jeden z uczniów Kolumbana założył słynne do dziś opactwo St. Gallen.

Kolumban zaś przez Alpy dotarł do Lombardii, opanowanej już przez arianizm. Tu napisał pamflet przeciw arianom i założył klasztor św. Piotra w Bobbio, który później stał się opactwem ze 150 zakonnikami. Jego sława dorównywała wtedy klasztorowi na Monte Cassino. Dziś Kolumban jest patronem Bobbio, gdzie zmarł 23 listopada 615 roku; jego relikwie znajdują się w miejscowej bazylice.

W Liturgii Godzin znajdują się „Wskazania” św. Kolumbana, jak dążyć do świętości: „Człowiek staje się podobny do Boga, kiedy w należyty sposób korzysta z umiejętności, jakie zostały dane jego duszy. Bóg polecił, abyśmy ujawniali te wszystkie cnoty, które On na nas złożył w chwili stworzenia. Nade wszystko poleca nam miłować Boga z całego serca, ponieważ On pierwszy nas umiłował od początku, zanim zaistnieliśmy. Miłość Boga jest odnawianiem Jego obrazu. Ten miłuje Boga, kto strzeże Jego przykazań”.

Na początku 2015 roku papież Franciszek napisał okolicznościowy list, w którym nawiązał do 1400. rocznicy śmierci świętego mnicha. „Jego wielka kultura, energia duchowa i postawa moralna wyraźnie pokazują nam, że także w naszych czasach oparte na tych zasadach społeczeństwo może ożywić kontynent europejski”.

Także Benedykt XVI zajmował się Kolumbanem: poświęcił mu swoją katechezę z cyklu o teologach i ojcach Kościoła z 11 czerwca 2008 roku. „Słusznie może on być nazwany świętym europejskim, ponieważ jako mnich, misjonarz i pisarz pracował w różnych krajach Europy. Podobnie jak Irlandczycy jego epoki był świadomy jedności kulturowej Europy. W jednym z jego listów, napisanym ok. r. 600 i skierowanym do papieża Grzegorza Wielkiego, po raz pierwszy pojawia się wyrażenie totus Europae – całej Europy, w odniesieniu do obecności Kościoła na kontynencie” – podkreślił Benedykt XVI.

Wojciech Świątkiewicz Idziemy nr 46 (529), 15 listopada 2015 r.