Biblia na Pustyni Judzkiej

Na Biblię Hebrajską składają się trzy zbiory: Tora, Prorocy i Pisma. Łącznie odnaleziono około 900 mniejszych i większych fragmentów, z których jedna czwarta to odpisy Biblii Hebrajskiej, z wyjątkiem Księgi Nehemiasza i Księgi Estery. Zidentyfikowano co najmniej 70 rękopisów Tory, 48 rękopisów Proroków i 47 rękopisów Pism. Są wśród nich także niektóre teksty ksiąg nie włączonych do Biblii Hebrajskiej, jak List Jeremiasza oraz Księga Syracha i Księga Tobiasza. Wnosząc z liczby rękopisów, najczęściej czytana była Księga Psalmów (39 rękopisów), Księga Powtórzonego Prawa (32 rękopisy) i Księga Izajasza (21 rękopisów). Znaczący jest fakt, że te same księgi są najczęściej przytaczane również w Nowym Testamencie.

Znaczenie tekstów qumrańskich jest nie do przecenienia. Do połowy XX w. wydania Biblii Hebrajskiej, które stanowiły podstawę przekładów ksiąg protokanonicznych Starego Testamentu na inne języki, opierały się na rękopisach, które pochodzą z wieków średnich. Najbardziej popularny jest Kodeks Leningradzki, datowany na 1008/1009 r. Oprócz nich bibliści mieli do dyspozycji kilkanaście linijek Księgi Wyjścia i Księgi Powtórzonego Prawa, zachowanych na papirusie Nash (II w.), i teksty z genizy kairskiej (IV-VI w.). Teksty odnalezione w grotach qumrańskich są o tysiąc lat starsze! Niektóre, np. odpisy Księgi Daniela i Księgi Syracha, nie włączonej do Biblii Hebrajskiej, od powstania oryginału dzieli zaledwie kilkadziesiąt lat. Wszystkie rękopisy powstały na długo przedtem, zanim w połowie I tysiąclecia rabini znani jako masoreci dokonali usamogłoskowienia spółgłoskowego tekstu hebrajskich ksiąg świętych. Utrwalając tradycyjną wymowę, nie wahali się wprowadzać zmian interpretacyjnych, w dużej mierze w konfrontacji z chrześcijańską interpretacją Biblii (najbardziej wymowny, ale nie jedyny przykład to Ps 22, 17c).

Ważny aspekt odkryć qumrańskich stanowi odnalezienie greckich fragmentów ksiąg biblijnych, zarówno przekładów Biblii Hebrajskiej, jak i tych, które weszły do kanonu prawosławnego i katolickiego jako księgi deuterokanoniczne, a także przekładów na język aramejski (targumy). Świadczą one, że zanim dokonano gruntownej przebudowy judaizmu biblijnego, która skutkowała wyłonieniem się judaizmu rabinicznego, Żydzi na terenie Palestyny posługiwali się przekładami aramejskimi i Biblią Grecką (Septuaginta i inne przekłady na język grecki). Po 90 r. i tzw. synodzie w Jawne rabini zabronili współwyznawcom korzystania z niej, monopolizując wyłącznie Biblię Hebrajską.

INNE ODKRYCIA NA PUSTYNI

Więcej światła na te sprawy rzuciły rękopisy z Wadi Murabbaat i miejsc oddalonych od Qumran, które pochodzą z pierwszej połowy II w. po Chrystusie. Odnaleziono je w dawnych kryjówkach powstańców, którzy szukali w nich schronienia podczas drugiego powstania przeciw Rzymianom. Do tej kategorii należy również nagłośnione ostatnio „sensacyjne” odkrycie fragmentów greckiego przekładu Księgi Nahuma i Księgi Zachariasza, zaliczanych do Proroków Mniejszych.

Znalezisko, którego dokładnej daty ani okoliczności nie znamy, zostało dokonane na stromych klifach potoku Nachal Chever w Jaskini Grozy (Grota Straszna). Była dokładnie penetrowana ponad pół wieku temu. Natrafiono w niej wtedy na 41 szkieletów (40 mężczyzn i kobieta), świadczących, że Rzymianie pod koniec rewolty dokonali krwawej rozprawy z powstańcami. Odnaleziono także kilkanaście fragmentów biblijnych i pozabiblijnych, głównie dokumentów prawniczych i listów. Zapisy zostały sporządzone w języku hebrajskim, aramejskim, greckim i nabatejskim. Zestawienie greckich fragmentów Proroków Mniejszych z Septuagintą prowadzi do wniosku, że mamy do czynienia z rewizją zmierzającą do niemal dosłownego uzgodnienia przekładu z tekstem hebrajskim. To wskazuje, że odnalezione rękopisy pochodzą z okresu bezpośrednio po rabinicznej przebudowie judaizmu.

W greckich rękopisach, sporządzonych na pergaminie przez dwóch skrybów, święte imię Boga (JHWH) zostało zapisane dawnym pismem paleohebrajskim, co podkreśla, że nie należy go wymawiać, i świadczy o wierności długiej tradycji biblijnej. Nagłośnione znalezisko obejmuje tekst Księgi Nahuma 1, 5-6 i Księgi Zachariasza 8, 16-17. Nie wiadomo, czy tak krótkie fragmenty pozwalają stwierdzić, czy pokrywają się one z Septuagintą, czy też – analogicznie do wcześniejszych – należą do grupy przekładów, które w środowisku żydowskim miały ją wyprzeć i zastąpić, bo stała się Biblią autorów Nowego Testamentu i Kościoła apostolskiego. O zgodności krótkich fragmentów greckich z tekstem hebrajskim trudno wyrokować, tym bardziej że chodzi przecież o przekład.

Znaleziska z Pustyni Judzkiej dostarczyły ważnych informacji o naturze i losach przekazu Pisma Świętego, zwłaszcza Biblii Greckiej. Przedtem dominowało przekonanie, że Septuaginta była Biblią Żydów rozproszonych poza Ziemią Świętą. Tymczasem jej obecność, a także obecność nowych przekładów greckich, które miały ją zastąpić, świadczy, że używali jej także Żydzi palestyńscy. Trwało to do końca I w., po czym rabini odcięli się od niej, ponieważ pełniła funkcję praeparatio evangelica (przygotowania do Ewangelii). Opowiedzieli się za veritas hebraica, czyli kanonem ksiąg zapisanych i przekazanych wyłącznie w języku hebrajskim i aramejskim. Niemal półtora tysiąca lat później tą samą drogą poszli protestanci.