Cud na Eskwilinie

Śnieg zdarza się w Rzymie rzadko, najczęściej na przełomie stycznia i lutego. Trudno go sobie nawet wyobrazić w sierpniowe upały. Ale w ten właśnie niezwykły sposób Matka Boża dała znak papieżowi Liberiuszowi. Ukazała mu się we śnie w nocy z 4 na 5 sierpnia. Nakazała wybudować kościół ku Jej czci. Znakiem, gdzie ma on stanąć, miał być śnieg. Papież rankiem posłusznie udał się na poszukiwania i znalazł śnieg na wzgórzu eskwilińskim. Podobny nakaz otrzymał w tym samym czasie patrycjusz Giovanni. Wspólnie zaczęli kreślić kształt pierwszej świątyni poświęconej Maryi na Zachodzie. I tak powstał kościół Santa Maria della Neve, Matki Bożej Śnieżnej.

Po ogłoszeniu dogmatu o Bożym macierzyństwie Maryi na soborze w Efezie w 431 r. świątynia została odrestaurowana i rozbudowana za papieża Sykstusa III. Powstała w ten sposób piękna bazylika Matki Bożej Większej. Dziś jest jedyną spośród czterech papieskich bazylik większych, która zachowała oryginalne elementy architektury paleochrześcijańskiej. Urzeka zabytkową posadzką, wykonaną w średniowieczu przez rodzinę Kosmatesków z odłamków marmuru i kawałków szlachetnych kamieni. Zachwyca jej złocisty sufit, pokryty cennym złotem przywiezionym przez Krzysztofa Kolumba z Ameryki, oraz mozaika z XIII w., przedstawiająca zasiadającego na tronie Chrystusa, który koronuje siedzącą obok Matkę.

Świątynia jest mostem łączącym tradycje Wschodu i Zachodu. Mówił o tym abp Marek Jędraszewski w 2016 r. w homilii z okazji narodowej pielgrzymki Polaków do Rzymu na 1050-lecie chrztu Polski: „prawda o Maryi, Matce Bożej, popłynęła na całe zachodnie chrześcijaństwo właśnie stąd, od tego Eskwilińskiego Wzgórza”. Kard. Stanisław Ryłko, mianowany 28 grudnia 2016 r. archiprezbiterem bazyliki Santa Maria Maggiore, w rozmowie z Radiem Watykańskim wyznał, że czuje „wielką odpowiedzialność”, gdyż „Bazylika ta jest najstarszym sanktuarium maryjnym na Zachodzie, sięgającym Soboru w Efezie z 431 r., który określił dogmat Boskiego macierzyństwa Maryi”. Ten pomost między Wschodem a Zachodem ma również odzwierciedlenie w liturgii. To tu po raz pierwszy była sprawowana liturgia bizantyjska św. Cyryla i Metodego według tekstów zatwierdzonych przez papieża Hadriana II. Z tym wiąże się tradycja przeznaczenia tej bazyliki na uroczystości w rytach wschodnich Kościoła katolickiego.

Innym tytułem, którym obdarzona jest ta bazylika, jest Sancta Maria ad Praesepe – Matki Bożej przy Żłóbku, ze względu na relikwie żłóbka, które są tu wystawione pod ołtarzem głównym. Ich wielkim czcicielem był papież Pius IX, stąd monumentalna figura przedstawia go klęczącego przed relikwiami.

Obiektem szczególnego kultu jest cudowna ikona Salus populi romani – Ocalenia ludu rzymskiego, najbardziej ukochany przez rzymian wizerunek maryjny. Badania naukowe wskazują na prawdopodobne jej powstanie między IX a XII w. W bazylice została umieszczona w 1256 r., najpierw w nawie głównej, a następnie w 1611 r. w specjalnie dla niej wybudowanej, na życzenie papieża Pawła V, kaplicy bocznej, która teraz od jego imienia nosi nazwę Kaplica Paolińska.

Na przestrzeni wieków ikona Salus Populi Romani stała się najbardziej rozpowszechnionym wizerunkiem maryjnym na świecie. Jego kopie najdalej chyba zawiózł jezuicki misjonarz Matteo Ricci – aż do Chin. Pierwsza kopia, wykonana w 1569 r., za przyzwoleniem Pawła V, na prośbę ówczesnego generała jezuitów Francesco Borgii i ze wsparciem kard. Karola Boromeusza, archiprezbitera bazyliki, znajduje się dziś w celi św. Stanisława Kostki w kościele św. Andrzeja na Kwirynale. W Polsce jest ponad 350 kopii tego obrazu.

Ze względu na wspomniany obraz bazylika ta jest często odwiedzana prywatnie przez papieża Franciszka. Św. Jan Paweł II również bywał tu często, zwykle z okazji uroczystości Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. W 2000 r. powierzył młodym kopię ikony Salus Populi Romani, by towarzyszyła krzyżowi w pielgrzymce przygotowującej do Światowych Dni Młodzieży. Ale papież Franciszek przyjeżdża tu zawsze przed każdą zagraniczną podróżą apostolską i po powrocie z niej. Często również zagląda tu niejako po drodze, jak choćby 8 grudnia, wracając z modlitwy przy figurze Matki Bożej na placu hiszpańskim. Ostatnio przybył tu po wyjściu ze szpitala. W czasie Jubileuszu Miłosierdzia 2016 r. był tu aż szesnaście razy!

Do największych uroczystości związanych z Santa Maria Maggiore należy rocznica przeniesienia cudownej ikony Salus populi romani, czyli Festa della Traslazione, obchodzona w ostatnią niedzielę stycznia. 5 sierpnia świętuje się upamiętnienie cudu śnieżnego, wtedy to z sufitu bazyliki sypią się płatki kwiatków, które wierni mogą zabierać do domów. 14 sierpnia, w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w bazylice rozbrzmiewa zaś bizantyjski śpiew „Paraclisis”.

Komu przyjdzie obchodzić Wielkanoc w Rzymie, powinien tu zajrzeć w Wielką Sobotę na tzw. Godzinę Matki, l’Ora della Madre, na inne nabożeństwo bizantyjskie z IX w., które pomaga wiernym w ciszy i rozmodleniu oczekiwać z Maryją na zmartwychwstanie Pańskie.

Warto tu się zatrzymać i pomyśleć o wielkich wydarzeniach, które miały miejsce, włączyć się w codzienną modlitwę zanoszoną do Maryi od wieków przez Jej czcicieli. W chwilach dramatycznych, zwłaszcza epidemii, lud rzymski uciekał się do Niej. Tu również w 1950 r., po ogłoszeniu dogmatu o wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny, przybył papież Pius XII. A 21 listopada 1964 r. udał się do maryjnej bazyliki Paweł VI wraz z ojcami soborowymi po przyjęciu konstytucji o Kościele „Lumen gentium” i ogłoszeniu Maryi Matką Kościoła – Mater Ecclesiae, do czego przyczynili się w dużej mierze biskupi polscy na czele z kard. Wyszyńskim.