Nawiedzenie grobów świętych apostołów Piotra i Pawła, spotkanie z papieżem Franciszkiem oraz rozmowy w dykasteriach Kurii Rzymskiej to najważniejsze zadania biskupów z Polski, którzy 4 października rozpoczynają wizytę ad limina Apostolorum w Rzymie.
Pandemia, która dotknęła niemal cały świat, spowodowała, że wizyty te od półtora roku były zawieszone. Ostatnią grupę biskupów (z Francji) papież przyjął w marcu 2020 r. Zostały wznowione 6 września br. i jako pierwsi przybyli do Rzymu biskupi z południowej Francji, aby dokończyć rozpoczętą półtora roku temu wizytę.
W poniedziałek 4 października do Rzymu przyjedzie pierwsza z czterech grup biskupów z Polski. Ostatnia wizyta ad limina Apostolorum [łac. do progów apostołów] Episkopatu Polski odbyła się w lutym 2014 r., niecały rok po objęciu steru Kościoła przez papieża Franciszka. Mija więc od tego wydarzenia siedem lat, nie jest to zatem jakieś nagłe, w trybie nadzwyczajnym „wezwanie” biskupów polskich do Watykanu – jak komentowali to jeszcze niedawno „specjaliści” od spraw (anty?)kościelnych – ale rutynowa wizyta, do której zobowiązani są biskupi z całego świata.
ZGODNIE Z KODEKSEM
Do składania wizyt ad limina Apostolorum zobowiązuje biskupów Kodeks Prawa Kanonicznego. Kanon 399 stwierdza, że biskup diecezjalny obowiązany jest co pięć lat przedstawiać papieżowi sprawozdanie o stanie powierzonej sobie diecezji, według formy i w czasie określonym przez Stolicę Apostolską. Jeśli rok wyznaczony na przedłożenie sprawozdania przypadnie w całości lub części w pierwszym dwuleciu pasterzowania diecezji, biskup może powstrzymać się od sporządzenia i przedstawienia sprawozdania. Kolejny kanon doprecyzowuje, że biskup diecezjalny powinien w tym roku, w którym jest obowiązany przedłożyć sprawozdanie, udać się do Rzymu dla uczczenia grobów świętych apostołów Piotra i Pawła oraz na spotkanie z biskupem Rzymu. Powyższy obowiązek biskup winien wypełnić osobiście, chyba że nie może tego uczynić z powodu zgodnej z prawem przeszkody.
Wizytom ad limina poświęcone są też inne dokumenty Kościoła, przede wszystkim konstytucja apostolska Jana Pawła II „Pastor Bonus” z 1988 r., wydane dziesięć lat później Dyrektorium Kongregacji ds. Biskupów o wizycie ad limina oraz posynodalna adhortacja apostolska „Pastores gregis”.
STAROŻYTNE POCZĄTKI
Wybitny historyk i kanonista, zmarły w 1990 r. bp Walenty Wójcik, w swoich publikacjach zwracał uwagę, że początki wizyt ad limina nie są jasne. Podkreślał, że już w XVIII w. kanoniści wysuwali różne hipotezy, wywodząc instytucję wizyt ad limina od pielgrzymek, inni od udziału w synodach rzymskich, a jeszcze inni z obediencji i sprawozdań składanych przez biskupów papieżom. Zdaniem tego badacza ad limina jest instytucją o złożonej historii. Obejmowała różne elementy, które pojawiały się w ciągu wieków i z biegiem czasu ulegały zmianom czy nawet zanikały.
Wszyscy historycy są jednak zgodni, że najważniejszym celem biskupów przybywających do Rzymu było – i jest – nawiedzenie grobów świętych apostołów Piotra i Pawła, pasterzy i filarów Kościoła w Rzymie, oraz spotkanie z papieżem. Początkowo pielgrzymowali tylko biskupi z Italii lub ci bezpośrednio konsekrowani przez papieża. Wspólnie modlili się, ale też naradzali w sprawach wiary i dyscypliny kościelnej. Jednak zwyczaj wizyt zaczął się rozwijać i zaczęli go praktykować hierarchowie z bardziej odległych od Italii krajów chrześcijańskich. Pierwsze pisane źródła o wizytach ad limina w kształcie zbliżonym do dzisiejszego pochodzą już z IV w. Oto synod w Sardyce (dzisiejsza Sofia w Bułgarii) w 343 r. wystosował list do papieża Juliusza I, w którym informował go o sytuacji religijnej w różnych częściach Cesarstwa Rzymskiego. Bp Wójcik w swoich publikacjach zwracał uwagę, że motyw czci dla św. Piotra powtarzał się w pismach papieży jako argument na uzasadnienie moralnego i prawnego obowiązku wizytacji. Później narodził się zwyczaj, że do Rzymu przyjeżdżają nawet z odległych stron arcybiskupi metropolici, aby otrzymać paliusz.
Zwyczaj – dość powszechnie przestrzegany – w kwestii wizyt ad limina Apostolorum istniał już za pontyfikatów takich gigantów ducha, jak Leon I Wielki (V w.) i Grzegorz Wielki (przełom VI i VII w.). Papież Zachariasz w 743 r. zarządził, aby biskupi zamieszkali blisko Stolicy Apostolskiej przyjeżdżali do Rzymu co rok, a ci z daleka – zgodnie z pisemną umową. Kolejni papieże, m.in. Innocenty IV i Aleksander IV, chętnie udzielali dyspens dla biskupów z diecezji najbardziej odległych od Rzymu.
Co? Gdzie? Kiedy?
