Jak uczyć o miłosierdziu?

Z bp. Markiem Mendykiem, przewodniczącym Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, rozmawia Monika Odrobińska

Zbliża się Jubileuszowy Rok Miłosierdzia. W jaki sposób powinien on odbić się w wychowaniu religijnym, w katechezie? Jak kształtować ducha miłosierdzia w domu?

Do postawy miłosierdzia trzeba wychowywać od najmłodszych lat. Zadaniem rodziców jest kształtować u dziecka „wyobraźnię miłosierdzia”. Pamiętam z dawnych czasów, jak rodzice, zwłaszcza Mama, podpowiadali, zachęcali, by tym, co mamy, dzielić się z innymi. Jednak nie tylko tym, czego mamy w nadmiarze, ale zwłaszcza tym, co wydaje się nam najcenniejsze i szczególnie ważne. Wtedy, nierzadko trochę z bólem serca, oddawaliśmy dzieciom z Domu Dziecka swoje najlepsze zabawki. A potem w szkole „ćwiczyliśmy” dzielenie się drugim śniadaniem czy jakimiś słodyczami. Uczyliśmy się dzielić tym, co mamy, i dostrzegać potrzeby innych. Z czasem odkrywaliśmy, że nie tylko dobrami materialnymi można i trzeba się dzielić. To były także zdolności, talenty, doświadczenie miłości, przebaczenia, szacunku, życzliwości. Ważne gesty dotyczące dzielenia się tym, co mamy, z innymi, obdarowywania innych. Takie codzienne uczynki miłosierdzia co do ciała i co do duszy. I jeszcze to, co wydaje mi się szczególnie ważne: motyw, dla którego podejmujemy takie czyny – nie ze względu na siebie i swoją osobistą satysfakcję, ale ze względów religijnych, dla Pana Boga.

Czym jest miłosierdzie?

Pewnie dzięki siostrze Faustynie i Janowi Pawłowi II staliśmy się jakby bardziej wrażliwi na miłosierdzie. Proszę mi pozwolić, że zamiast szukać odpowiedzi na to pytanie, wskażę na obraz biblijny. Posłuży się tym obrazem także papież w orędziu do młodych przed ŚDM 2016. Cały rozdział piętnasty Ewangelii Łukasza to fascynujący tryptyk Bożego miłosierdzia. Przedstawia orędzie miłosierdzia „w trzech odsłonach”; to są przypowieści Jezusa. To jest „serce trzeciej Ewangelii”: przypowieść o zagubionej owcy, o zagubionej drachmie i o miłosiernym ojcu. Obrazy niezwykle ekspresyjne, których intencją jest spotkanie człowieka z miłosiernym Obliczem Boga. Te trzy przypowieści to nic innego, jak wezwanie do nawrócenia; to trzykrotna próba uwolnienia od ciężaru grzechu, który nas przygniata: od grzechu niewiary w Boże miłosierdzie ofiarowane wszystkim. Ktoś ładnie powiedział, że są to przypowieści, które nas dzisiaj leczą z „syndromu uczonych w Piśmie i faryzeuszów”.

Co to znaczy?

Kiedy medytuje się nad tymi przypowieściami, św. Łukasz zdaje się sugerować, że najbardziej tych obrazów potrzebują właśnie uczeni w Piśmie i faryzeusze. Oni tworzą tę część społeczeństwa, która była uważana za wzór religijności, za grupę szczególnie uduchowioną. To u nich prości ludzie szukali wyjaśnienia Tory, Proroków. Studiowali Pisma, ale mieli swój własny, z góry ustalony obraz Boga, który dostosowuje się do ich oczekiwań i ich wyobrażeń o Nim. Chodzili po ścieżkach utrwalonych schematów, ściśle przestrzeganych przepisów, w których nie ma miejsca na miłosierną miłość. Mówiąc krótko: ich Bóg nie przechadza się drogami, którymi na co dzień chodzą grzesznicy i celnicy. A już nie do pomyślenia jest, żeby z nimi zasiadał do stołu. Te trzy przypowieści wtedy były skierowane do nich. Dzisiaj pośród nich odnajdujemy siebie. Te przypowieści mają rozgrzać nasze zimne serca, mają przywrócić właściwe spojrzenie na ten istotny przymiot Boga, jakim jest Jego miłosierdzie. Bóg, który przejmuje się każdym zagubionym człowiekiem; Bóg, który szuka zagubionych; Bóg, który znajduje i cieszy się z odnalezienia zguby – to są ikony Boga bogatego w miłosierdzie. Tym, który szuka pierwszy i pierwszy znajduje, jest zawsze Bóg.

Na co zatem mamy zwrócić uwagę, realizując na co dzień postawy miłosierdzia?

Rodzice, podejmując odpowiedzialnie dzieło wychowania, muszą stawiać wymagania. Naiwni rodzice usiłują kochać swe dzieci, ale nie stawiają im koniecznych wymagań. Podobnie jest z nauczycielami. Niemiłosierni są ci nauczyciele, którzy nie mają odwagi proponować wychowankom życia w miłości, prawdzie i wolności.

A media?

Dotyczy to również mediów, które przecież bardzo mocno wpływają na kształtowanie postaw. Niemiłosierne są te media, które atakując szkodliwymi ideologiami, proponują „życie na luzie”. Ci, którzy ulegają takim hasłom, poświęcają swoją godność, zdrowie, a niekiedy nawet i życie.

Kształtując postawy miłosierdzia, Kościół nieustannie przypomina o spełnianiu posługi miłosierdzia. Czyli jakiej?

Ta posługa miłosierdzia realizuje się na różne sposoby: poprzez prowadzenie darmowych jadłodajni, świetlic dla dzieci i młodzieży, domów samotnej matki, organizowanie pomocy charytatywnej, a w katechezie także poprzez solidne wychowanie (szkolne i parafialne koła Caritas), pomoc duchową, posługę sakramentalną, codzienną troskę o biednych i bogatych, młodych i starych, chorych i zdrowych. Każdy potrzebuje miłosierdzia od Boga i od ludzi, ale też każdy z nas jest wezwany, by dzielić się miłością z potrzebującymi. Jezus zapewnia nas, że tylko miłosierni dostąpią miłosierdzia: „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6, 36).

rozmawiała Monika Odrobińska fot. ks. Henryk Zieliński/Idziemy Idziemy nr 50 (533), 13 grudnia 2015 r.