Tradycja urządzania grobów Pańskich przywędrowała do Polski w średniowieczu dzięki Zakonowi Rycerskiemu Grobu Bożego w Jerozolimie. Od tamtej pory jest ona ważnym elementem celebrowania Wielkanocy. Podobny zwyczaj przetrwał też w Austrii, Bawarii i na Węgrzech.
Groby Pańskie w naszych świątyniach budowane są na pamiątkę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. W centrum zawsze ustawiona jest monstrancja z Najświętszym Sakramentem, owinięta przezroczystym welonem na pamiątkę całunu, który spowijał ciało Chrystusa. Od średniowiecza umieszcza się w nich też figurę Jezusa. W wystroju grobu Pańskiego pojawia się także krzyż, korona cierniowa, świece.
W kolejnych epokach groby wyglądały bardzo różnie. Najskromniejsze budowano w średniowieczu, najbardziej okazałe, pełne przepychu, bogato zdobione – w baroku. W zależności o zawiłości historycznych groby Pańskie wzbogacane były o motywy nawiązujące do bieżącej sytuacji politycznej. Podczas zaborów, II wojny światowej, w PRL-u, szczególnie podczas stanu wojennego, pojawiały się symbole patriotyczne, narodowe i nawiązujące do czasu zniewolenia. Polacy stali się mistrzami w odczytywaniu aluzji, interpretowaniu symboli umieszczanych w grobach Pańskich.
Stałym elementem wystroju grobów Pańskich w Polsce są kwiaty, które stanowią uzupełnienie dekoracji. Wydaje się, że w doborze roślin ważna jest kolorystyka. Dominują fiolet, biel i czerwień. Symbolizują one żałobę, niewinność, krew i zmartwychwstanie. Trudno wyobrazić sobie dziś grób Pański bez hortensji. Ich obecność podyktowana jest najpewniej odpowiednią kolorystyką kwiatów, jak również rozmiarem rośliny, jej trwałością. Hortensja rośnie w doniczkach, jest wytrzymała, nie uschnie ani nie zwiędnie po kilku dniach. Poza tym po rozebraniu grobu hortensje wykorzystywane są do dekoracji świątyń. Podobnie jest z azaliami, przypominającymi wyglądem róże. Są trwałe, potrafią kwitnąć przez całą wiosnę i lato.
Do dekoracji grobów używane są też cięte kwiaty: śnieżnobiałe, wytworne kalle, zwane potocznie kaliami, róże, w ostatnich latach tulipany, goździki, storczyki i anturium, które długo cieszą oczy swym pięknem. Dobór kwiatów do aranżacji grobu Pańskiego zależy od inwencji projektantów. Artyści plastycy są bardziej skłonni do eksperymentów. W ich propozycjach pojawiają się więc kwiaty typowo wiosenne: hiacynty, żonkile, stokrotki, prymule i krokusy. Wówczas możemy oglądać różnobarwne dywany kwietne, uzupełniające wystrój grobu. W zależności od wizji artysty niekiedy umieszcza się też kwiaty w papieskich czy polskich barwach narodowych. Wierni nie żałują grosza na zakup kwiecia; dekoracja ma być dostojna, okazała, kwiaty piękne i ma ich być dużo.
Raczej do przeszłości należą czasy, kiedy ambicją proboszczów i parafian było hodowanie kwiatów do grobu Pańskiego. W czasach Polski Ludowej nie były to wcale sytuacje odosobnione. Pamiętam, że w parafii św. Wawrzyńca w Lubotyniu większość florystycznej dekoracji grobu pochodziła z hodowli proboszcza, ks. Ireneusza Bublickiego, znanego miłośnika kwiatów i ogrodów. Powszechny zachwyt parafian i gości budziły hiacynty, żonkile, tulipany, prymule i stokrotki zdobiące grób Pański w świątyni. Na mnie największe wrażenie wywierały krokusy wystające ze źdźbeł soczystej, zielonej trawy. Uzupełnieniem dekoracji były tuje w donicach i kupowane kwiaty cięte.
Patrząc na ludzi modlących się przed Najświętszym Sakramentem przy grobie Pańskim i patrzących z przejęciem na przygotowaną aranżację, myślę jednak, że mamy świadomość, iż kwiaty są tu tylko uzupełnieniem. Nawet najpiękniejsze kompozycje nie przesłaniają tego, co najważniejsze: modlitwy i refleksji nad tajemnicą śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa.
Co? Gdzie? Kiedy?
