Podczas, gdy Kościół przeżywa szczególny czas synodu, warto zatrzymać się nad tym, gdzie sięgają korzenie tej formy. Jak przypominają autorzy programu Klucze Piotra, emitowanego na falach Radia Watykańskiego, praktyka gromadzenia się w celu słuchania Ducha Świętego jest tak stara, jak sam Kościół, o czym świadczy Sobór Jerozolimski opisany w 15. rozdziale Dziejów Apostolskich.
Jak tłumaczą, obecna forma zgromadzenia synodalnego wywodzi się z przemian soborowych, choć została zreformowana niedawno przez Franciszka. Samo słowo synodos znaczy „podążanie razem” i pochodzi z języka greckiego, składając się z dwóch członów, z których jeden znaczy „razem”, a drugi „ścieżka”. Synody przybrały wiele form w historii i są obecnie praktykowane w Kościele na różnych poziomach. W przemówieniu wygłoszonym 17 października 2015 r. Papież Franciszek powiedział, że droga synodalności jest tym, czego Bóg oczekuje od Kościoła w trzecim tysiącleciu – podkreślają watykańscy dziennikarze, wskazując, że obecne zgromadzenie ma na celu usłyszenie, do jakich kroków zaprasza nas Duch Święty, abyśmy coraz bardziej wzrastali jako Kościół synodalny i w ten sposób głosili Ewangelię zgodnie z powierzoną nam misją.
Synod Biskupów narodził się w 1965 r. z inicjatywy Pawła VI, który w motu proprio Apostolica sollicitudo definiuje go jako „stałą radę biskupów dla Kościoła powszechnego”. Realizuje w ten sposób postulat sformułowany przez Sobór. Celem prac synodalnych jest kolegialne omówienie pod przewodnictwem papieża kwestii o pierwszorzędnym znaczeniu dla życia Kościoła. W 2018 r. konstytucja apostolska Papieża Franciszka Episcopalis communio przekształciła Synod Biskupów z pojedynczego wydarzenia - zgromadzenia hierarchów poświęconego jednej kwestii - w wieloetapowy proces, w którym cały Kościół i wszyscy jego członkowie, są zaproszeni do wzięcia udziału, i który rozpoczyna się od ogólnoświatowych konsultacji ze wszystkimi wiernymi. To właśnie na tej odnowionej podstawie został zorganizowany obecny synod, zatytułowany «Ku Kościołowi synodalnemu - komunia, uczestnictwo, misja». Synodalność oznacza szczególny styl, który określa życie i misję Kościoła, wyrażając jego naturę jako Ludu Bożego idącego razem i schodzącego się jako zgromadzenie, wezwanego przez Pana Jezusa w mocy Ducha Świętego do głoszenia Ewangelii.