W orędziu na Światowy Dzień Pokoju 1 stycznia 2021 roku papież Franciszek ponowił swój apel z encykliki „Fratelli tutti” o „utworzenie z pieniędzy przeznaczanych na broń i inne wydatki wojskowe «Globalnego Funduszu» w celu definitywnego wyeliminowania głodu i przyczynienia się do rozwoju krajów najuboższych”. Giorgio Bernardelli na portalu miesięcznika „Mondo e Missione” zastanawia się, o jaką kwotę mogłoby tu chodzić. I wyjaśnia, że wystarczyłoby wrócić do ilości pieniędzy przeznaczonych na zbrojenia w 2010 roku, by zyskać 138 mld dolarów na walkę z głodem. (czyt. także: Papież na 54. ŚDP: Budujmy kulturę troskliwości).
Giorgio Bernardelli przypomina, że idea utworzenia funduszu wspierającego walkę z głodem, złożonego z pieniędzy, których państwa nie przeznaczyłyby na zakup nowej broni, ma długą historię. Jako pierwszy wystąpił z nią w latach 60. XX wieku papież Paweł VI w czasie wyścigu kosztownych zbrojeń atomowych. Jednak obecnie idea ta jest wyjątkowo aktualna z powodu pandemii, która spowodował znaczny wzrost liczby ludzi niemających tego, co konieczne do życia.
Pojawia się więc pytanie: czy chodzi tu o piękną utopię, czy też naprawdę uwolnienie pieniędzy z wyścigu zbrojeń miałoby decydujący wpływ na walkę z głodem? Aby na nie odpowiedzieć, trzeba przede wszystkim zapytać, ile pieniędzy potrzebujemy dzisiaj, by zwalczyć głód na świecie. Szacunki oczywiście bardzo się różnią, w zależności od rodzaju hipotetycznych działań, ale nawet przyjmując najbardziej ambitną propozycję – sformułowaną przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa (IFAD) i Światowy Program Żywnościowy (WFP), trzy instytucje ONZ, zajmujące się wyżywieniem – na pomoc na obszarach ubogich, rozwój rolnictwa, wydatki na rozwój nowoczesnych systemów nawadniania i infrastruktury potrzebne byłoby co roku 265 mld dolarów
– pisze publicysta.
Z kolei, według szacunków sztokholmskiego Instytutu Badań nad Pokojem Międzynarodowym (SIPRI), na broń wydawane jest 1917 mld dolarów, czyli ośmiokrotnie więcej. Znaczące sa także dane wskazujące, że wzrosła ona w latach 2010-2019 o 7,2 proc., czyli o około 138 mld dolarów. Oznacza to, że gdyby tylko świat postanowił nie zwiększać ilości pieniędzy przeznaczanych na zakup broni, „do dyspozycji byłaby połowa pozornie astronomicznej kwoty wskazanej przez FAO, IFAD i WFP jako koniecznej do pokonania głodu”. Tymczasem według danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), w 2019 roku jej państwa członkowskie przeznaczyły na pomoc w rozwoju 152,8 mld dolarów.
To tylko zestawienie liczb w rzeczywistości, która – jak dobrze wiemy – jest złożona. Z pewnością trzeba również myśleć o sposobie, w jaki te duże organizacje międzynarodowe wydają środki już przeznaczone na walkę z brakiem bezpieczeństwa żywnościowego. Ale fakt, że wraz ze wzrostem wydatków na broń wzrasta też liczba głodnych powinien nam coś sugerować. Zawsze zakładając, że naprawdę chcemy „zero głodu” na świecie
– podkreśla Bernardelli.
Publikujemy pełny tekst orędzia:
ORĘDZIE OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA NA 54. ŚWIATOWY DZIEŃ POKOJU 1 STYCZNIA 2021 ROKU
Kultura troskliwości jako droga do pokoju
1. Na progu Nowego Roku pragnę przekazać moje pełne szacunku pozdrowienia szefom państw i rządów, zwierzchnikom organizacji międzynarodowych, przywódcom duchowym i wiernym różnych religii oraz mężczyznom i kobietom dobrej woli. Wszystkim składam najlepsze życzenia, aby w tym roku ludzkość postępowała na drodze braterstwa, sprawiedliwości i pokoju między osobami, wspólnotami, narodami i państwami.
Rok 2020 upłynął pod znakiem wielkiego kryzysu sanitarnego Covid-19, który stał się zjawiskiem wielopłaszczyznowym i globalnym, pogłębiając silnie ze sobą powiązane kryzysy, takie jak kryzys klimatyczny, żywnościowy, gospodarczy i migracyjny, oraz sprawiając ogromne cierpienia i trudności. Myślę przede wszystkim o tych, którzy stracili członka rodziny lub bliską osobę, ale także o tych, którzy znaleźli się bez pracy. Szczególnie należy wspomnieć lekarzy, pielęgniarzy, farmaceutów, naukowców, wolontariuszy, kapelanów oraz pracowników szpitali i ośrodków zdrowia, którzy robili, co w ich mocy, i nadal to czynią z wielkim wysiłkiem i poświęceniem, do tego stopnia, że niektórzy z nich zmarli, starając się być u boku chorych, ulżyć ich cierpieniu lub uratować im życie. Oddając cześć tym osobom, ponawiam apel do decydentów politycznych i sektora prywatnego o podjęcie odpowiednich środków w celu zapewnienia dostępu do szczepionek przeciw Covid-19 i podstawowych technologii potrzebnych do pomocy chorym i tym wszystkim, którzy są najubożsi i najbardziej wrażliwi[1] .
Z przykrością należy zauważyć, że obok licznych świadectw miłości i solidarności, nabierają niestety nowego rozmachu różne formy nacjonalizmu, rasizmu, ksenofobii, a nawet wojny i konflikty, siejące śmierć i zniszczenie.
Te i inne wydarzenia, które w minionym roku naznaczyły drogę ludzkości, uczą nas, jak ważna jest troska o siebie nawzajem i o stworzenie, aby budować społeczeństwo oparte na relacjach braterstwa. Dlatego właśnie wybrałem jako temat tego orędzia: Kultura troskliwości jako droga do pokoju. Kultura troski o przezwyciężenie często dziś dominującej kultury obojętności, odrzucenia i konfrontacji.
2. Bóg Stwórca, źródło ludzkiego powołania do troskliwości
W wielu tradycjach religijnych istnieją opowiadania, które odnoszą się do pochodzenia człowieka, do jego relacji ze Stwórcą, z naturą i z innymi ludźmi. W Biblii, Księga Rodzaju od samego początku ukazuje znaczenie troskliwości lub ochrony w Bożym planie dla rodzaju ludzkiego, podkreślając związek między człowiekiem (’adam) a ziemią (’adamah) oraz między braćmi i siostrami. W biblijnej relacji o stworzeniu Bóg powierza Adamowi ogród „zasadzony w raju” (por. Rdz 2, 8) z zadaniem „uprawiania i strzeżenia” go (por. Rdz 2, 15). Oznacza to z jednej strony uczynienie ziemi urodzajną, a z drugiej strony ochronę i utrzymanie jej zdolności do podtrzymywania życia[2]. Czasowniki „uprawiać” i „strzec” opisują relację Adama z jego domemogrodem, a także wskazują na zaufanie, jakie pokłada w nim Bóg, czyniąc go panem i opiekunem całego stworzenia.
Narodziny Kaina i Abla dają początek historii braci i sióstr, których relacje będą interpretowane – w negatywny sposób – przez Kaina w kategoriach opieki lub ochrony. Po zabiciu swojego brata Abla, Kain odpowiada w następujący sposób na Boże pytanie: «Czyż jestem stróżem brata mego?» (Rdz 4, 9)[3]. Tak, oczywiście! Kain jest „stróżem” swojego brata. „W tych starożytnych opowiadaniach, pełnych głębokiej symboliki, zawarte już było przekonanie, odczuwane i dziś, że wszystko jest ze sobą powiązane i że autentyczna troskliwość o nasze życie i naszą relację z naturą jest nierozerwalnie związana z wymiarem sprawiedliwości i braterstwa oraz wierności wobec innych”[4] .
3. Bóg Stwórca, wzór troskliwości
Pismo Święte przedstawia Boga nie tylko jako Stwórcę, ale także jako Tego, który troszczy się o swoje stworzenia, szczególnie o Adama, Ewę i ich dzieci. Sam Kain, chociaż jest przeklęty z powodu popełnionego przestępstwa, otrzymuje znamię ochronne od Stwórcy, aby jego życie było strzeżone (por. Rdz 4, 15). Fakt ten, choć potwierdza nienaruszalną godność osoby, stworzonej na obraz i podobieństwo Boga, objawia także Boski plan zachowania harmonii stworzenia, ponieważ „pokój i przemoc nie mogą mieszkać w tym samym domu”[5] .
Właśnie troska o stworzenie jest podstawą ustanowienia szabatu, który oprócz regulowania kultu Bożego, miał na celu przywrócenie porządku społecznego i troskliwości względem ubogich (por. Rdz 1, 1-3; Kpł 25, 4). Obchody Jubileuszu z okazji siódmego roku szabatowego dawały wytchnienie ziemi, niewolnikom i dłużnikom. W tym roku łaski troszczono się o najsłabszych, dając im nowe perspektywy życia, aby wśród ludu nie było żadnego potrzebującego (por. Pwt 15, 4).
Na uwagę zasługuje również tradycja prorocka, w której szczyt biblijnego rozumienia sprawiedliwości przejawia się w sposobie, w jaki wspólnota traktuje najsłabszych w swoim gronie. Z tego właśnie powodu zwłaszcza Amos (2, 6-8; 8) i Izajasz (58) nieustannie podnoszą głos na rzecz sprawiedliwości względem ubogich, którzy z powodu swojej bezbronności i bezsilności są wysłuchiwani jedynie przez Boga, który się o nich troszczy (por. Ps 34, 7; 113, 7-8).
4. Troskliwość w misji Jezusa
Życie i misja Jezusa są szczytem objawienia miłości Ojca do ludzkości (por. J 3, 16). W synagodze w Nazarecie Jezus ukazał się jako Ten, którego Pan namaścił i «posłał, aby ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; aby uciśnionych odsyłał wolnymi» (Łk 4, 18). Takie mesjańskie działania, charakterystyczne dla jubileuszy, stanowią najbardziej wymowne świadectwo misji powierzonej Mu przez Ojca. W swoim współczuciu, Chrystus zbliża się do chorych na ciele i na duchu, uzdrawiając ich; przebacza grzesznikom i obdarza ich nowym życiem. Jezus jest Dobrym Pasterzem, który troszczy się o owce (por. J 10, 11- 18; Ez 34, 1-31); jest Dobrym Samarytaninem, który pochyla się nad człowiekiem poranionym, leczy jego rany i pielęgnuje go (por. Łk 10, 30-37).
U szczytu swej misji Jezus pieczętuje swą troskliwość względem nas, ofiarując siebie na krzyżu i uwalniając nas w ten sposób z niewoli grzechu i śmierci. Tak, darem swojego życia i swojej ofiary, otworzył dla nas drogę miłości i mówi do każdego: «Pójdź za mną i ty czyń podobnie!» (por. Łk 10, 37).
Co? Gdzie? Kiedy?
