Patriarcha pojednania i dialogu

Bartłomiej urodził się 29 lutego 1940 r. w wiosce na wyspie Imroz (tur. Gökçeada) w należącej do Turcji części Morza Egejskiego. Rodzice, Christos i Meropi Archontonis, ochrzcili go imieniem Dimitrios. Jego ojciec był właścicielem zakładu fryzjerskiego i kawiarni.

Po studiach w Konstantynopolu trafił do słynnej szkoły teologicznej w Chalki (zamkniętej potem przez władze tureckie). W 1961 r. został wyświęcony na diakona w katedrze metropolitalnej w Imroz. Nadano mu wówczas imię Bartłomiej. Od 1961 do 1963 r. pełnił służbę wojskową jako oficer rezerwy armii tureckiej.

Później odbył studia podyplomowe w Papieskim Instytucie Orientalnym Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie i otrzymał tytuł doktora prawa kanonicznego. Studia kontynuował w Instytucie Ekumenicznym w Bossey w Szwajcarii oraz na Uniwersytecie Monachijskim, specjalizując się w prawie kościelnym. Biegle posługuje się siedmioma językami: greckim, angielskim, tureckim, włoskim, łaciną, francuskim i niemieckim.

Po powrocie do Konstantynopola, w 1969 r., przyjął święcenia kapłańskie, a potem został archimandrytą w Kaplicy Patriarchalnej św. Andrzeja. Kiedy patriarchą ekumenicznym w 1972 r. został Dimitrios, ustanowił Bartłomieja szefem Urzędu Patriarchalnego (faktycznie – osobistym sekretarzem). W 1973 r. ks. Bartłomiej został wyświęcony na biskupa i mianowany metropolitą Filadelfii (Alaşehir w Turcji), w 1970 r. – metropolitą Chalcedonu. Po śmierci patriarchy Dimitriosa został 22 października 1991 r. wybrany na arcybiskupa Konstantynopola, Nowego Rzymu i patriarchę ekumenicznego.

DALEKO OD MOSKWY

Bartłomiej wielokrotnie spotykał się z papieżem Janem Pawłem II. W 2020 r. na łamach watykańskiego dziennika „L’Osservatore Romano” ukazało się jego wspomnienie o papieżu Polaku, zatytułowane „Na rzecz dialogu i godności człowieka”. Stwierdził w nim, że Jan Paweł II bardzo wyraźnie realizował swoje przekonanie, że misją Kościoła jest „oswobodzenie ludzkości od wszelkich form ucisku”. Przypomniał, że papież z Polski odegrał decydującą rolę w obalaniu murów, które przez wiele lat trzymały w niewoli Europę Wschodnią. W sposób szczególny podkreślił inicjatywy ekumeniczne Jana Pawła II i jego „braterskie stosunki” z Konstantynopolem.

O relacjach z Kościołem katolickim tak mówił w 2015 r. w wywiadzie dla pisma „America”: „W tym bolesnym okresie rozłąki [od wielkiej schizmy wschodniej 1054 r. – red.], pomimo naszej wspólnej historii Pisma Świętego i Tradycji, nasze dwa «kościoły siostrzane» narażone były na ryzyko zniszczenia przez izolację i samowystarczalność, podążając odrębnymi drogami od XI w. Spotkanie Patriarchy Atenagorasa z Papieżem Pawłem w Jerozolimie 6 stycznia 1964 r. było niezwykłym punktem wyjścia dla długiej podróży pojednania i dialogu, do której kontynuowania i budowania wezwane były następne pokolenia. Patrząc wstecz na ostatnie 50 lat, możemy być wdzięczni Bogu za to, co zostało osiągnięte zarówno przez «dialog miłości», jak i później przez «dialog prawdy»”.

Paradoksalnie, stosunki Konstantynopola z Rzymem układają się o wiele lepiej niż jego relacje z Moskwą. „Nasz patriarchat i ja osobiście staliśmy się celem ataku” ze strony Rosji – mówił w 2020 r. Bartłomiej I w wywiadzie dla telewizji CNN Türk. Chodzi o Ukrainę, którą Patriarchat Moskiewski uważa za swoje „terytorium kanoniczne”. Na Ukrainie od lat Cerkiew jest podzielona; w 2019 r. Bartłomiej I wręczył zwierzchnikowi Kościoła Prawosławnego Ukrainy, metropolicie Kijowa i całej Ukrainy Epifaniuszowi, tomos o autokefalii tego Kościoła, co oburzyło Moskwę (na Ukrainie wciąż zresztą funkcjonuje Cerkiew podległa patriarsze Cyrylowi). Przyjeżdżając do Polski, Bartłomiej I wspiera prawosławnych Ukraińców (prawie dwie trzecie społeczeństwa tego kraju), których brutalnie zaatakowała uznająca się za prawosławną Rosja.

WYMOWNA WIZYTA

W niedzielę 27 marca patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I rozpoczął czterodniową wizytę w Polsce. – Jakże wymowne jest to, że Jego Świętobliwość przyjął zaproszenie w tak trudnym czasie dla naszych sąsiadów – powiedział podczas spotkania Andrzej Duda. Prezydent podkreślił, że jest to wymagający czas „dla naszych braci z Ukrainy, którzy dzisiaj bronią swojej ojczyzny przed rosyjską agresją”. Zaznaczył, że opiekę w Polsce otrzymały żony i dzieci obrońców Ukrainy. – Schroniły się w naszym kraju, uciekając przed wojną, uciekając przed rosyjskimi bombami, uciekając przed agresją, przed śmiercią – powiedział. Jednocześnie przekazał, że Polacy są zaszczyceni, że mogą przyjąć w kraju patriarchę Konstantynopola.