Pieśń o miłości

Polska prezentacja adhortacji „Amoris laetitia” w sekretariacie episkopatu

Szukając porównań, trzeba by chyba powiedzieć, że najnowsza adhortacja o miłości małżeńskiej jest tym wśród dokumentów papieskich, czym – z zachowaniem proporcji – jest Pieśń nad Pieśniami wśród ksiąg biblijnych. Na pierwszy plan wysuwa się w niej zachwyt nad pięknem i świętością miłości małżeńskiej, która jest źródłem wielkiej radości nie tylko dla samych małżonków, ale i dla całego Kościoła.

Eros uświęcony

Podejście papieża Franciszka do pożycia małżeńskiego jest jakby kropką nad „i” dla całej teologii ciała rozwijanej w ramach refleksji nad małżeństwem przez św. Jana Pawła II, a zapoczątkowanej w dokumentach Soboru Watykańskiego II. Wcześniej nierzadkie przecież było w Kościele bardzo ostrożne, by nie powiedzieć podejrzliwe, podejście do seksu, nawet w małżeństwie. „Sam Bóg stworzył płciowość, która jest wspaniałym darem dla Jego stworzeń. Gdy się ją pielęgnuje i troszczy, by nie wymknęła się spod kontroli, to czyni się tak dlatego, aby zapobiec »niedowartościowaniu właściwej wartości«. Święty Jan Paweł II odrzucił pogląd, jakoby nauczanie Kościoła prowadziło do »zaprzeczenia wartości ludzkiej płci« lub najwyżej ją tolerowało z powodu »konieczności prokreacji«. Potrzeba seksualna małżonków nie jest obiektem pogardy i nie chodzi żadną miarą o zakwestionowanie owej potrzeby – pisze papież Franciszek (pkt. 150).

Już wcześniej podkreśla jednak, że „Zjednoczenie seksualne, przeżywane po ludzku i uświęcane przez sakrament, jest (…) dla małżonków drogą do wzrastania w życiu łaską” (pkt 74). Innymi słowy: seks w sakramentalnym małżeństwie, jeśli tylko dokonuje się z poszanowaniem godności człowieka i zasad moralnych, tak samo prowadzi do świętości małżonków, jak każdy inny sposób okazywania sobie wzajemnej miłości. Ale nie wszystko sprowadza się przecież do seksu. „Dobrze przeżywana komunia rodzinna jest prawdziwą drogą do świętości w życiu codziennym i drogą rozwoju mistycznego, środkiem wewnętrznego zjednoczenia z Bogiem” – pisze Franciszek (pkt 316).

Zjednoczenie seksualne, 
przeżywane po ludzku 
i uświęcane przez sakrament, 
jest dla małżonków drogą 
do wzrastania w życiu łaską

Punktem wyjścia do refleksji nad pięknem i godnością miłości małżeńskiej stał się dla papieża szczególnie Hymn o miłości z 13. rozdziału Pierwszego Listu do Koryntian. Ten sam, który najczęściej bodajże jest częścią liturgii słowa podczas obrzędu zaślubin. Pierwszym i najważniejszym celem adhortacji jest bowiem umocnienie małżonków we wzajemnej miłości i wierności. Dla Kościoła, jak pisze papież: „Bardziej istotny niż duszpasterstwo niepowodzeń jest wysiłek duszpasterski na rzecz umocnienia małżeństw i w ten sposób zapobieżenia ich rozpadom”. Wyakcentowanie pozytywnego wymiaru małżeństwa i podkreślanie piękna miłości małżeńskiej jest elementem głoszenia – szczególnie ludziom młodym – „pełnego ideału małżeństwa jako planu Bożego”, od czego Kościół pod żadnym pozorem odstąpić nie może. Konsekwentnie więc, jeśli ktoś spodziewał się, że posynodalny dokument papieski zmieni cokolwiek w nauczaniu Kościoła o nierozerwalności małżeństwa, musi porzucić złudzenia.

Wobec problemów

Zachwyt nad ludzką miłością nie przesłania papieżowi świadomości faktycznej kondycji wielu rodzin i małżeństw oraz zagrożeń, z którymi przychodzi im się mierzyć. Analizie tych problemów poświęcona jest druga cześć pierwszego rozdziału adhortacji. Franciszek wyraźnie zwraca uwagę na problemy ekonomiczne, kulturowe, społeczne i mentalne, z którymi muszą się zmagać myślący o małżeństwie bądź starający się w nim trwać. Stwierdza, że niektóre z tych działań niekorzystnych dla rodziny podejmowanie są przez państwa i organizacje międzynarodowe. Papież protestuje przeciwko praktykowanej jeszcze w niektórych kulturach poligamii, przemocy wobec kobiet oraz przeciw ideologii gender, która „zaprzecza różnicy i naturalnej komplementarności mężczyzny i kobiety” (pkt 56).

W dalszej części dokumentu Franciszek wyraża jasne stanowisko synodu w sprawie związków homoseksualnych. „Ojcowie synodalni zauważyli, że odnośnie do projektów zrównywania związków osób homoseksualnych z małżeństwem nie istnieje żadna podstawa do porównywania czy zakładania analogii, nawet dalekiej, między związkami homoseksualnymi a planem Bożym dotyczącym małżeństwa i rodziny” – pisze. Uznaje za niedopuszczalne, „aby Kościoły lokalne doznawały nacisków w tej materii oraz aby organizmy międzynarodowe uzależniały pomoc finansową dla krajów ubogich od wprowadzenia praw ustanawiających »małżeństwo« między osobami tej samej płci” (pkt 251).

Wobec dostrzegalnego w wielu częściach świata kryzysu rodziny papież nakłada na biskupów i kapłanów obowiązek szczególnej troski o tych, którzy przygotowują się do małżeństwa. Przygotowanie do tego sakramentu nie może być jedynie formalne i pozorne. Ważną rolę w tym przygotowaniu odgrywa świadectwo innych rodzin, które należy wprząc w działalność duszpasterską i misyjną Kościoła. Papież podziela bowiem zdanie, że księżom często brakuje odpowiedniej formacji do pracy z narzeczonymi i rodzinami. Dlatego postuluje, aby w formację kandydatów do kapłaństwa mocniej włączyć rodziny (pkt 203). Podkreśla także konieczność otoczenia szczególną opieką duszpasterską tych par sakramentalnych, które są w pierwszych latach po ślubie, i tych, które przeżywają trudności w swoim związku.