– Przekraczanie takich granic jest u nas typowe – wyjaśnia ks. Paweł Rytel-Andrianik – bo Podlasie, skąd pochodzę, położone na granicy kultur wschodniej i zachodniej, to mieszanka religii katolickiej, unickiej i żydowskiej.
– W Sokołowie Podlaskim, gdzie się urodziłem, połowę mieszkańców stanowiła przed wojną ludność żydowska. Tu nie pyta się nikogo: „jakiego jesteś wyznania” – mówi ks. Rytel-Andrianik. – Wszyscy żyją razem. Żydowscy krawcy szyli sutanny katolickim klerykom. Nie pytali, jak mają być uszyte, tylko „na którym ksiądz jest roku?” i już wiedzieli, jak powinien ten strój wyglądać, być dłuższy czy krótszy – mówi nowy rzecznik.
– Otwartość na drugiego człowieka to nic innego jak posłuszeństwo słowom Jezusa – odpowiada na pytanie o przekraczanie granic w ludzkich relacjach i przypomina słowa z Dekalogu. – „Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Bogiem jedynym. Będziesz miłował Pana Boga i bliźniego”. Bóg nie mówi: „będziesz miłował tylko chrześcijan i tylko swoich bliskich”. To znaczy, że mamy miłować nawet nieprzyjaciół i udzielać im pomocy. Przekraczanie takich granic to realizacja ewangelicznego wezwania – podkreśla ks. Paweł.
Sam daje przykłady takiej postawy na co dzień. Utrzymuje kontakty w Izraelu z rodzinami Żydów ocalonych przez Polaków. Zapraszają go na spotkania i uroczystości. Jako katolicki ksiądz w sutannie przełamuje tam międzyreligijne podziały. Pozostaje w dobrych kontaktach z wieloma osobistościami w Izraelu.
PODWÓJNY DOKTORAT
Wiedzę teologiczną i biblijną zdobywał na najlepszych uniwersytetach w Rzymie i w Jerozolimie. Najpierw na Papieskim Uniwersytecie św. Krzyża w Rzymie, potem na studiach z nauk biblijnych i archeologii w Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie oraz w École Biblique et Archéologique Française. Zakończył je doktoratem. Podobnie doktoratem zakończył naukę na Uniwersytecie w Oksfordzie, gdzie studiował nauki orientalne w dziedzinie hebraistyki i judaistyki. Jest zapewne jedynym na świecie rzecznikiem konferencji episkopatu, który mówi po hebrajsku.– Nauka współczesnego języka hebrajskiego była prawdziwym wyzwaniem – mówi ks. Rytel-Andrianik. Uczył się tego języka m.in. na Uniwersytecie Hebrajskim.
– Zawsze bardzo przeżywał egzaminy, zawierzał się Bożej Opatrzności i opiece swojej ukochanej Matki Bożej Ostrołęckiej, patronce parafii, w której przez dwa lata był wikariuszem – mówi Artur Rytel-Andrianik, młodszy brat ks. Pawła.
Teraz swoją wiedzą biblijną dzieli się jako wykładowca ze studentami na Papieskim Uniwersytecie Świętego Krzyża w Rzymie, w Wyższym Seminarium Duchownym w Drohiczynie oraz w Wyższej Szkole Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu. Ale na tym nie poprzestaje.
– Zawsze musiał mieć wielkie wyzwania. Brak zajęcia go męczy – mówi brat, który pomaga ks. Pawłowi w zbieraniu materiałów dotyczących pomocy niesionej Żydom przez katolików w czasie II wojny światowej. To autorski pomysł ks. Pawła. – Od grudnia 2012 r. pracuję razem z bratem nad tą dokumentacją – opowiada pan Artur. Udało się nam zebrać informacje o ok. tysiącu księżach, którzy udzielali Żydom pomocy.
Później bracia rozpoczęli kolejny projekt, o siostrach zakonnych niosących pomoc Żydom, bo działalność sióstr często zazębiała się z działalnością księży. Po miesiącu zmienili nazwę projektu badawczego na „Katolicy dla Żydów”. Po apelu w mediach – w tym również w tygodniku „Idziemy” – zebrali ponad 20 tys. relacji w zapisie audio, około 13-14 tys. dokumentów pisanych i ok. 10-15 tys. stron świadectw przesłanych drogą mailową.
Ksiądz Paweł Rytel-Andrianik podjął się też przygotowania listy Polaków, którzy ratowali ludność żydowską na tablicę pamięci w świątyni budowanej w Toruniu przez środowisko TV Trwam.
W Treblince, gdzie do obozu zagłady kierowano Żydów, był też karny obóz pracy przeznaczony dla Polaków. Tu trafi ł dziadek ks. Pawła. Przeżył dzięki pomocy niesionej przez współwięźnia. – Dlatego postanowiłem podjąć się pracy badawczej o tym obozie – wyjawia ks. Paweł Rytel-Andrianik. – Nasza mama mówi bowiem, że gdyby dziadek wtedy nie przeżył, nas czterech nie byłoby teraz na świecie. Paweł jest najstarszy – opowiada młodszy brat.
W 2010 r. ukazała się książka autorstwa ks. Pawła Rytel-Andrianika i dr. Edwarda Kopówki, dyrektora muzeum w Treblince: „Dam im imię na wieki. Polacy z okolic Treblinki ratujący Żydów”. Potem ruszyły prace nad kolejnymi badaniami.
Co? Gdzie? Kiedy?
