Świętymi bądźcie!

Natomiast św. Franciszek z Asyżu dostarczył Ojcu Świętemu tyleż delikatnego, co żelaznego argumentu przeciwko współczesnej postaci gnostycyzmu, który spekulację rozumową stawia ponad osobistą relację z Bogiem. Mianowicie miał on napisać do prowadzącego wykłady teologii św. Antoniego z Padwy: „Uważam to za dobre, że wykładasz świętą teologię braciom, bylebyś tylko podczas tego studium nie gasił ducha modlitwy i pobożności”.

To jeszcze warto odnotować, że w omawianej tu adhortacji znajduje się jasne i jednoznaczne przypomnienie, że nawet największym świętym zdarzały się błędy i upadki: „Nie wszystko, co święty mówi, jest w pełni wierne Ewangelii, nie wszystko, co czyni, jest autentyczne i doskonałe. Tym, co należy podziwiać, jest całe jego życie, cała jego droga uświęcenia, ta jego postać, która odzwierciedla coś z Jezusa Chrystusa i która odsłania się, kiedy udaje się pojąć znaczenie jego osoby jako całości” (nr 22). O tym, że nawet święci nie są ludźmi bez grzechu, wiedzieliśmy w Kościele zawsze, jednak serce się cieszy, że nawet sam papież ostatnio nam to przypomniał.
 

Dwa współczesne zafałszowania świętości

W dokumencie poświęconym powszechnemu wezwaniu do świętości Franciszek nie zapomniał też zwrócić uwagi na to, że wśród modnych dzisiaj opinii na temat życia duchowego nie brak i takich, które dla wiary są po prostu szkodliwe. Opinie te – zwłaszcza gnostycyzm oraz pelagianizm – były poważnym zagrożeniem już dla Kościoła starożytnego, i już wtedy były w Kościele zdemaskowane i przezwyciężone. Dzisiaj jednak się odradzają, toteż powinniśmy je zauważać i przed nimi się bronić. Tej problematyce poświęcony jest cały rozdział drugi adhortacji.

„Nie bój się świętości! Nie odbierze ci ona sił, życia ani radości!”

Gnostycyzm skaził wiele nurtów współczesnej kultury. Jego istotę stanowi pyszałkowate przeświadczenie, jakoby wolno nam było ustanawiać prawdę ostateczną i nią zarządzać. „Gnostycyzm – wyjaśnia Ojciec Święty – ze swej natury chce oswoić tajemnicę, zarówno tajemnicę Boga i Jego łaski, jak i tajemnicę życia innych”. Szukanie Boga prawdziwego i otwieranie się na Jego obecność gnostycy usiłują zastąpić jakimiś spekulacjami. „Absolutyzują – znów przytaczam słowa papieża – swe teorie i zmuszają innych, by podporządkowali się rozumowaniu, którym oni się posługują”.

A przecież Bóg prawdziwy – czytamy w tej adhortacji – „nas nieskończenie przerasta, zawsze jest zaskoczeniem i nie my decydujemy o tym, w jakich okolicznościach historycznych można Go spotkać, bo nie od nas zależy czas i miejsce, i sposób spotkania. Ten, kto chce, aby wszystko było jasne i pewne, usiłuje zapanować nad transcendencją Boga”.

Druga wymieniona przez Ojca Świętego doktryna fałszująca prawdę o świętości, pelagianizm, jest poniekąd odmianą gnostycyzmu. Świętość, łaskę, zbawienie pelagianie chcieliby osiągnąć własnymi siłami. Zapominają o tym, co tak prosto wypowiedział ksiądz Piotr w „Dziadach” Mickiewicza: „Panie! czymże ja jestem przed Twoim obliczem? – Prochem i niczem”.

Toteż Franciszek przypomina nam, co Kościół wierzy na temat zdobywania świętości: „Przyjaźń Boga przerasta nas nieskończenie, nie możemy jej kupić swoimi uczynkami. Ona może być jedynie darem Jego inicjatywy miłości. Zachęca to nas, abyśmy żyli z radosną wdzięcznością za ten dar, na który nigdy nie zasłużymy”.

Na koniec odnotujmy, że jeszcze z jednego powodu adhortacja Gaudete et exsultate na pewno będzie w Kościele zapamiętana. Mianowicie aż trzy razy, w różnych jej miejscach (numery 117, 140 i 158-160) przypomina nam o tym, żebyśmy nie zapominali o istnieniu diabła i że nasze zwycięstwa w tej walce „świętuje sam Jezus”.