Te Deum przed półwieczem

Uroczystości milenijne w Poznaniu 17 kwietnia 1966 r.

„O, jakże pragnęlibyśmy wyrazić w posób jak najbardziej właściwy katolickiej Polsce ojcowskie uczucia wdzięcznego serca! Wiecie na pewno, czcigodni bracia i umiłowane dzieci, że myślimy o was ciągle w modłach naszych i o was pamiętamy” – napisał w liście milenijnym papież Paweł VI, który pragnął wziąć udział w uroczystościach w Polsce. Niestety, władze komunistyczne na to się nie zgodziły. Podobnie jak nie zgodziły się na udział delegacji episkopatów z innych krajów. Paweł VI natomiast wziął udział 13 stycznia 1966 r. w rzymskich uroczystościach milenijnych, na które z kolei nie otrzymał paszportu kard. Stefan Wyszyński.

Na uroczystości milenijne odbywające się w polskich diecezjach papież mianował więc swoim legatem kard. Wyszyńskiego. Główne uroczystości w Gnieźnie i Poznaniu trwały od 14 do 17 kwietnia 1966 r. z udziałem Obrazu Nawiedzenia i w obecności Episkopatu Polski. Zainaugurowała je 14 kwietnia o godz. 10. Msza Święta celebrowana w archikatedrze prymasowskiej pod przewodnictwem abp. Antoniego Baraniaka, metropolity poznańskiego. Po niej odbyła się sesja naukowa.

Tegoż dnia o godz. 17 celebrowana była Msza Święta. Rozpoczęła się uroczystą procesją biskupów z katedry do ołtarza Tysiąclecia, usytuowanego na Wzgórzu Lecha. Niesiono w niej Obraz Nawiedzenia Matki Bożej oraz duży wizerunek papieża Pawła VI. Gdy godzinę później wszyscy odśpiewali dziękczynne Te Deum, we wszystkich kościołach w Polsce zabiły dzwony. Ten dzień przebiegał pod hasłem „Te Deum Narodu”.

Porannej Mszy 15 kwietnia 1966 r. przewodniczył bp Piotr Kałwa z Lublina, a kazanie wygłosił bp Kzimierz Kowalski z Pelplina. Po południu kard. Wyszyński przewodniczył Drodze Krzyżowej. Wieczorem odbyła się sesja naukowa nawiązująca do tematu dnia: „Naród w ojczyźnie i na wychodźstwie wierny Kościołowi świętemu”.

Sobota 16 kwietnia była dziękczynieniem zakonów i zgromadzeń za chrzest Polski. Rano Mszy Świętej przewodniczył bp Bronisław Dąbrowski, kolejną Mszę celebrował o. Jerzy Tomziński, generał paulinów z Jasnej Góry. Wieczorem nieszporom przewodniczył abp Karol Wojtyła, metropolita krakowski. Następnie Obraz Nawiedzenia przejęła archidiecezja poznańska. W drodze z Gniezna do Poznania na pięknie udekorowanej pięćdziesięciokilometrowej trasie ustawiło się około pół miliona mieszkańców Wielkopolski i gości z innych regionów.

Uroczystości w Poznaniu 16 i 17 kwietnia rozpoczęły się przed kolegiatą poznańską powitaniem Obrazu Nawiedzenia. Przez całą noc trwało czuwanie modlitewne, a księża spowiadali i rozdawali Komunię Świętą. Ścisk przed farą był nawet o trzeciej w nocy! Następnego dnia procesja z Obrazem Nawiedzenia przeszła przez Stary Rynek do archikatedry poznańskiej. Liczyła około 200 tys. wiernych. Władze co prawda nie wyraziły zgody na przeniesienie obrazu, ale pozwolono, aby był on przewieziony zamkniętym samochodem. Jeden ze świadków tamtej uroczystości wspomina: „Nie wolno więc nieść obrazu, ale nie zabroniono nieść samochodu. Lud postanowił nieść samochód. Nic to, że ważył około 1,5 tony. Przepis trzeba było zachować, ale trzeba też okazać miłość Matce Bożej” (wg: Peter Raina, „Te Deum narodu polskiego”, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, s. 86). Po przybyciu na Ostrów Tumski obraz został umieszczony przy ołtarzu polowym na frontonie bazyliki katedralnej. O godz. 10 rozpoczęło się główne nabożeństwo dziękczynne, podczas którego kazanie wygłosił Prymas Tysiąclecia. Po południu w katedrze odbyła się publiczna sesja Episkopatu Polski.

Przed uroczystościami w Gnieźnie władze państwowe, które torpedowały obchody Millenium Chrztu Polski, zorganizowały prelekcje na temat… 21. rocznicy sforsowania Odry i Nysy. W Poznaniu zaś miasto udekorowano portretami Gomułki i Cyrankiewicza w związku z obchodami… Tysiąclecia Państwa Polskiego. Podczas Mszy Świętej słychać było z placu Mickiewicza detonacje i wycie syren fabrycznych, które miały uświetnić świeckie obchody. Władze utrudniały pielgrzymkom dotarcie na miejsca uroczystości, a autobusy i taksówki miały dowozić tylko uczestników wiecu partyjnego. Szef PZPR Władysław Gomułka, który wielokrotnie krytykował episkopat, wykorzystał obchody milenijne w Poznaniu do ataku na Prymasa Wyszyńskiego. Użył wtedy określenia o „ograniczonym i wyzbytym narodowego poczucia państwowości umyśle przewodniczącego episkopatu polskiego” i o „wojującym z naszym państwem ludowym nieodpowiedzialnym pasterzu pasterzy”.

Tylko tyle władza miała do przekazania społeczeństwu katolickiemu. Arcybiskup poznański Antoni Baraniak, były więzień stalinowski, podsumował działania władz słowami: „Tam na wiecu obsypano nas żółcią i siarką, na placu Katedralnym zaś słodyczą miłości i przebaczenia”.

Wojciech Świątkiewicz Idziemy nr 16 (550), 17 kwietnia 2016 r.