80 lat Muzeum Archidiecezji Warszawskiej

Uroczystość odbędzie się 24 września 2018 r (poniedziałek) 

Program wydarzenia:

• 15:00 - 16:30 w murach muzeum odbędzie się okolicznościowa konferencja "Muzeum Archidiecezji Warszawskiej: wczoraj - dziś - jutro",
• o 17:00 Msza dziękczynna w Archikatedrze Warszawskiej, pod przewodnictwem Kazimierza kard. Nycza,
• a następnie zapraszamy do MAW na otwarcie wystawy czasowej "80 lat MAW" i zwiedzania Skarbca MAW.

Początki na Kanonii. Muzeum Archidiecezji Warszawskiej w latach 1938-1944

Początki Muzeum Archidiecezji Warszawskiej wiążą się z działalnością ks. kanonika Józefa Mrozowskiego (1864-1924), kolekcjonera i pomysłodawcy stworzenia w stolicy muzeum przy katedrze. W latach 1907-1914 przeprowadził on inwentaryzację w ok. 400 świątyniach na Mazowszu. Szukał przedmiotów, które wyszły z użytku, stały się niepotrzebne, a zasługiwały na opiekę: starych szat liturgicznych, obrazów, figur, elementów ołtarzy, zbędnych naczyń. Przyświecała mu też idea ratowania dóbr kultury przed zaborcą rosyjskim. Zabezpieczone obiekty trafiały do katedry, gdzie zostały umieszczone w kapitularzu jako zaczątek przyszłego Muzeum Archidiecezjalnego.

Po odzyskaniu niepodległości ks. Mrozowski przekazał do powstającego muzeum kolejne obiekty - zakupione z własnych środków obrazy, gobeliny i ornaty. W 1936 r. rozpoczęto wśród duchowieństwa zbiórkę funduszy na wykup, remont i adaptację trzech domów na Kanonii (nr 20, 22 i 24), należących dawniej do kanoników, potem będących własnością architekta Zdzisława Kalinowskiego. Połączone ze sobą wnętrza kamienic z zachowanymi kominkami i polichromią Zofii Stryjeńskiej znakomicie nadawały się na pomieszczenie kolekcji muzealnej. Po kilku latach przygotowań i opracowaniu katalogów tkanin i rzeźby, inicjatywa ks. Mrozowskiego, wsparta działalnością księży Wincentego Trojanowskiego i Mieczysława Węglewicza, zaowocowała otwarciem Muzeum. Uroczystego poświęcenia dokonał 14 września 1938 roku, w 25 rocznicę swojego ingresu Ks. Kardynał Aleksander Kakowski, Arcybiskup Metropolita Warszawski, przy udziale prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Kustoszem został ks. Mieczysław Węglewicz. Po śmierci Prymasa Kakowskiego 30 grudnia 1938 r. Muzeum przyjęło Jego imię.

Wybuch wojny zahamował działalność placówki, a w 1944 r., przestała ona istnieć. Większość dzieł została wywieziona do Niemiec. Siedziba Muzeum podzieliła los całej Warszawy i została zburzona.

Ze zbiorów przedwojennego muzeum udało się odzyskać kilka obiektów, które są prezentowane na wystawie stałej. Są to: rzeźba Madonny na masce lunarne z XV w.; relief z wizerunkiem św. Hieronima z XVI w.; tzw. Komplet Augsburski (kielich, ampułki, taca), gotycka monstrancja, pacyfikał i kielich.

Przy Soleckim Rynku. Lata 1980-2015

Po wojnie, w nowych warunkach ustrojowych nie było zgody i miejsca dla muzeum kościelnego w stolicy. Władze komunistyczne rewindykowały wprawdzie część eksponatów, ale przekazały muzeom państwowym. Placówka została reaktywowana w wyniku starań Prymasa Polski Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego dopiero w 1978 r. Już w początkach lat 70. Kardynał zlecił księdzu dr Janowi Wysockiemu, dyrektorowi Archiwum Archidiecezji Warszawskiej pracę nad stworzeniem muzeum. Obiekty, jak przed wojną, gromadzono tymczasowo w kapitularzu Archikatedry. Wiosną 1979 r., tuż przed pierwszą pielgrzymką Ojca Św. do Polski, Archidiecezja odzyskała na cele muzealne zdewastowany budynek dawnego klasztoru Trynitarzy na Solcu. Po remoncie, 21 kwietnia 1980 r. Muzeum zostało otwarte. W zastępstwie chorego Kardynała Stefana Wyszyńskiego poświęcił je ks. bp. Jerzy Modzelewski. Dyrektorem został ks. Andrzej Przekaziński, historyk sztuki, który z pasją podjął się realizacji powierzonego mu zadania. Rozpoczął się ponad trzydziestoletni okres działalności Muzeum na Solcu.

Działalność Muzeum w nowych wnętrzach zainaugurowała wystawa malarstwa Jerzego Nowosielskiego. Ale już w 1979 r., w wieży kościoła św. Anny zorganizowano wystawę prac Jerzego Wolffa i Alfonsa Karnego. Do momentu wprowadzenia stanu wojennego w Muzeum odbyło się 10 wystaw. W latach 80. była to przystań dla artystów niezależnych. Wystawiali tu m.in. Korolkiewicz, Tchórzewski, Sempoliński, Rodziński, Sienicki, Dziędziora, Eysymontowie. Z inicjatywy bł. ks. Jerzego Popiełuszko działalność placówki poszerzyła się o Wieczory Muzealne - koncerty i spotkania poetyckie. Do poł. lat 80. na Solcu odbyło się 50 premier, łącznie ok. 700 spektakli z udziałem ok. 150 artystów (m. in. Gintrowski, Englert, Skarżanka, Rinn, Holoubek, Szczepkowski, Kolberger).

Szczególnym momentem w życiu Muzeum był pokaz kolekcji Janiny i Zbigniewa Karola Porczyńskich w latach 1987 – 1989. Ogrom kolekcji zdominował zbiory. Ciasne sale nie umożliwiały pokazania jej w całości. Pod koniec 1989 r. władze miasta przekazały na siedzibę kolekcji budynek dawnego Banku Polskiego i Giełdy. Obecnie Muzeum Kolekcji im. Jana Pawła II stanowi odrębną placówkę.

Stare mury soleckiego klasztoru dawały schronienie zabytkom muzealnym do jesieni 2015 r. Po 35 latach powojennego funkcjonowania na Powiślu, gdzie zrealizowano ponad 200 wystaw, Muzeum powróciło na Starówkę i rozpoczęło działalność w nowej siedzibie w Pałacu Dziekana.

Historia kołem się toczy. Powrót na Stare Miasto

W latach 2008 - 2015 w ramach projektu „Skarbiec Dziedzictwa Kultury – Bazylika Archikatedralna i Muzeum Archidiecezji Warszawskiej” przeprowadzono pod kierunkiem obecnego dyrektora, ks. kan. dra Mirosława Nowaka adaptację na cele muzealne dawnego Pałacu Dziekana. Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków EFRR w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013 oraz dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Powstała nowoczesna placówka muzealna, wyposażona w udogodnienia dla niepełnosprawnych. Jesienią 2015 roku przeniesiono zbiory z Solca i przygotowano wystawę stałą. 18 listopada 2015 roku Kardynał Kazimierz Nycz dokonał uroczystego poświęcenia nowej siedziby Muzeum.

W latach 2016 - 2018 dzięki m.in. projektom MKIDN urządzono i wyposażono Muzealny Skarbiec, gdzie są eksponowane najcenniejsze i najstarsze obiekty sakralne. Obiekt korzysta ze specjalistycznego oświetlenia, podkreślającego detale, tworzącego nastrój, kierującego ruchem i jest wyposażony w udogodnienia dla niepełnosprawnych. Muzeum dysponuje ok. 1200 m2 powierzchni, oferując przestrzeń wystawienniczą na trzech kondygnacjach.

Obecnie Muzeum gromadzi i eksponuje dzieła sztuki religijnej i świeckiej. Na kolekcję, liczącą blisko 20 tysięcy obiektów, składają się tkaniny liturgiczne, złotnictwo, rzeźba, malarstwo, rysunek i grafika. Wśród szat liturgicznych znaczące miejsce zajmują ornaty z pasów kontuszowych. W zbiorach złotnictwa wyróżniają się gotyckie monstrancje wieżyczkowe z pocz. XVI w., a ozdobą kolekcji malarstwa dawnego jest „Pokłon pasterzy” z 1575 r. włoskiego malarza Francesco Bassano. Na uwagę zasługuje też znakomitej klasy rzeźbiona figura Pięknej Madonny z Dzieciątkiem z warsztatu Hansa Multschera z 3. ćw. XV w. Osobne miejsce w  zbiorach zajmuje kolekcja malarstwa polskiego (Jacek Malczewski, Wlastimil Hofman), a zwłaszcza polskiej sztuki współczesnej dokumentującej trudne lata 80. XX w., (Czapski, Lebenstein, Kossowski).

Ekspozycja stała zajmuje kondygnację podziemną i pierwsze piętro. Parter przeznaczony jest na wystawy czasowe, których od pocz. 2016 r. zorganizowano 17, w tym jedną w Norwegii. To dużo, jak na tak krótki czas i skromny zespół pracowników. A poza działalnością wystawienniczą Muzeum realizuje też bogaty program edukacyjny, popularno – naukowy i artystyczny: lekcje muzealne, spotkania Festiwalu Nauki, Noc Muzeów, seminaria, cykle wykładów o sztuce, spotkania autorskie, wieczory poetyckie, koncerty. W krajobrazie Starego Miasta zaistniała nowa, ważna placówka kulturalna.

Odwołując się do głębokiej przeszłości, opierając się na zabytkach dawnych epok, silnie wiążąc się z gotycką katedrą i Starym Miastem, i wybiegając w przyszłość w obszary multimediów, Internetu, mediów społecznościowych, Muzeum Archidiecezjalne rozpoczęło kolejny etap swojej działalności.

dr Ewa Korpysz, kusztosz MAW