Filmowy prorok

O filmie „Zieja” Roberta Glińskiego pisał już w korespondencji z Rzymu w poprzednim numerze „Idziemy” o. Dariusz Kowalczyk SJ. W większości podzielam jego opinie odnoszące się do celowego ukazania sylwetki bohatera utworu jako stałego oponenta polskich biskupów. Ksiądz Jan Zieja jawi się bowiem na ekranie jako niemal jedyny sprawiedliwy w polskim Kościele XX wieku, co wydaje się grubą przesadą.

Chciałbym jednak zwrócić uwagę na inny ważny wątek filmu. Ramę obrazu stanowi długie przesłuchanie i rozmowy z ks. Zieją, prowadzone przez majora bezpieki, a dotyczące udziału kapłana w kierownictwie Komitetu Obrony Robotników, który uformował się w latach 1976-1977. W retrospekcjach poznajemy wybrane fragmenty z długiego życia bohatera, związane głównie z wojnami w latach 1920 i 1939 oraz powstaniem warszawskim. Ksiądz Zieja był wówczas kapelanem wojskowym.

Autorzy filmu traktują działalność KOR jako w pewnym sensie kontynuację (innymi metodami) działań zbrojnych i powstańczych o wolność Polski. Na tym tle ks. Zieja maluje się jako niezłomny patron i prorok tej formacji politycznej. Główną ideę filmu można zatem sprowadzić do powyższej tezy. Jednak takie postawienie sprawy przez twórców filmu jest grubym uproszczeniem. Opozycyjny wobec władz program KOR nie był żadną tajemnicą, ogłoszony został w wydawanym poza cenzurą „Biuletynie Informacyjnym”, kolportowanym w rozmaitych miejscach, także w niektórych kościołach (gdzie sam go wówczas kupowałem). KOR składał się w większości z osobistości o poglądach wyraźnie lewicowych, byłych tzw. rewizjonistów partyjnych, także o rodowodach stalinowskich. Program ugrupowania, mającego poparcie zachodnich partii lewicowych i komunistycznych (z Francji i Włoch), sprowadzał się do reformy socjalizmu i walki z bezprawiem władz partyjnych. Symbolem niezłomnego działacza staje się w filmie Jacek Kuroń, traktowany przez ks. Zieję niemal jak świecki święty. Znowu gruba przesada.

Film Roberta Glińskiego można potraktować jako afirmację środowisk liberalno-lewicowych, które od czasów KOR – przez Solidarność, okrągły stół i tzw. transformację ustrojową – do dziś nadają ton życiu politycznemu i kulturalnemu III RP, zwalczając obecny obóz rządzący, wywodzący się z innego pnia Solidarności. Czy tak przykrojony życiorys ks. Ziei odpowiada prawdzie? Bogata duszpasterska i społeczna działalność księdza obfitowała przecież w wiele innych aspektów, których w filmie nie zobaczymy.

„Zieja”, Polska, 2020. Reżyseria: Robert Gliński. Wykonawcy: Andrzej Seweryn, Zbigniew Zamachowski, Mateusz Więcławek, Sławomir Orzechowski, Sonia Bohosiewicz i inni. Dystrybucja: TVP