Nie żyje Edmund Niziurski

W środę 9 października w Warszawie zmarł w wieku 88 lat Edmund Niziurski, pisarz, publicysta, scenarzysta, dramaturg, a także socjolog i prawnik. Był autorem popularnych książek dla młodzieży, m.in. "Sposobu na Alcybiadesa".

20131010 12:17 mz, Wikipedia, PAP
fot. PAP/Piotr Polak

Niziurski urodził się 10 lipca 1925 r. w Kielcach. Był synem Stanisława Niziurskiego, urzędnika państwowego, i Leokadii z Grethów. W czasie II wojny światowej na tajnych kompletach przygotował się do matury, a potem podjął studia prawnicze. Po zakończeniu walk kontynuował je w kieleckiej filii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Równocześnie studiował dziennikarstwo na Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Mieszkał i pracował w Katowicach i Kielcach, a od 1952 r. w Warszawie.

Niziurski debiutował w 1944 r. w wydawanym przez Armię Krajową "Biuletynie Informacyjnym", w którym opublikował wiersz. Po wojnie współpracował z czasopismami "Płomyk", "Świat Młodych", "Wieś" oraz z Polskim Radiem jako autor słuchowisk. Popularność i uznanie przyniosły mu utwory dla dzieci i młodzieży, pisane żywo i barwnie, lecz i skłaniające do refleksji. Te najbardziej znane to: "Księga urwisów" (1954 – szkolna lektura w 1978 r. wpisana na Listę Honorową IBBY), "Sposób na Alcybiadesa" (1964 – szkolna lektura w 1978 r. wpisana na Listę Honorową IBBY), "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa" (nagroda "Orle Pióro" przyznana przez czytelników "Płomyka" w 1970 r.), "Klub włóczykijów", "Naprzód, Wspaniali!", "Adelo, zrozum mnie!", "Żaba, pozbieraj się!", "Awantura w Niekłaju", "Siódme wtajemniczenie".

Dla czytelnika dorosłego Niziurski napisał takie powieści, jak "Przystań Eskulapa" (1958, powieść sensacyjna), "Pięć manekinów" (1959, powieść kryminalna), "Salon wytrzeźwień" (1964), "Wyraj" (1964), "Eminencje i bałłabancje" (1975).

Powieści Niziurskiego mają dynamiczną, często sensacyjną akcję i wyróżniają się indywidualnym stylem narracji oraz humorem słownym i sytuacyjnym. Rzeczywistość była ukazywana oczami ucznia, szkoła pokazywana jako miejsce opresyjne (choć z humorem). Elementy dydaktyczne i moralne są wprowadzane w sposób nienachalny. Pisarz biegle używał humoru słownego. Charakterystycznym elementem jego stylu były znaczące czy groteskowe nazwiska i imiona, np. Wieńczysław Nieszczególny, Chryzostom Cherlawy, Zygmunt Gnacki itd. Język, którym mówili bohaterowie, to barwna mieszanina autentycznego slangu młodzieżowego, języka naukowego i kreacji autorskiej.

Jego utwory były przekładane na wiele języków, w tym chiński.

W 1951 r. Niziurski został członkiem Związku Literatów Polskich, a w 1952 r. członkiem ZAiKS. Był też członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W 2008 r. z rąk ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego odebrał Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".