Odkryto nieznaną powieść matki Sienkiewicza

Powieść opublikowana została w 10 odcinkach na łamach tygodnika dla kobiet "Bazar" w 1865 r. Dzieło nie było dotychczas odnotowane przez bibliografów i nie miało także wydania książkowego.

Odkrycia dokonała kustosz Biblioteki Narodowej Michalina Byra. – W ramach naszej pracy wykonujemy tzw. kwerendy, czyli wyszukujemy informacje, o które proszą nas naukowcy, dziennikarze, czytelnicy. Pani Barbara Wachowicz, pisarka, przygotowywała książkę "Matki wielkich Polaków" i pomagałam jej w szukaniu informacji o matce Sienkiewicza, informacji szukałam w Bibliotece Uniwersyteckiej – powiedziała PAP Michalina Byra.

Na informację o powieści natrafiła najpierw w "Kurjerze Warszawskim" z 7 (19) sierpnia 1865 r.: w rubryce Wiadomości Literackie, gdzie podano: "«Bazar» Ner 7, wyszedł z druku i zawiera: «Jedynaczka», powieść przez S. Sienkiewicz (dalszy ciąg)".

Badaczka postanowiła sprawdzić w "Bazarze", w jaki sposób podpisywane były odcinki powieści. – Sprawdzałam w poszczególnych numerach, jakie są podpisy i była tam: Sienkiewiczowa, w niektórych odcinkach przez panią S.S., aż doszłam do jednego odcinka, w którym był podpis S. z C. Sienkiewiczowa, czyli Stefania z Cieciszowskich Sienkiewiczowa, to już nie mogło być mowy, żeby to była inna osoba – tłumaczyła Byra.

W ocenie prezesa Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza, prof. Lecha Ludorowskiego, "Jedynaczka" jest w pewnym sensie rewelacją. – Niezwykła zwartość kompozycyjna, znakomity język, doskonałe panowanie nad frazą – powiedział PAP Ludorowski.

– Gdybyśmy porównywali debiuty, to ja sądzę, że "Jedynaczka" bije na głowę to, co napisała w swoim debiucie Eliza Orzeszkowa, czyli "Obrazek z lat głodowych", który opublikowała rok po Sienkiewiczowej – podkreślił.

"Jedynaczka" jest to opowiadanie o losach rozpieszczonej dziewczynki, wychowywanej przez zakochanych w niej dziadków. – Kochają oni swoją wnuczkę, pieszczą i psują tym wychowaniem, efektem tego jest niestety życie według standardu: wszystko mi wolno, ja mam prawo do życia takiego, jakie sobie wymarzyłam, wszyscy powinni mi ulegać, treścią mojego życia jest zabawa, szukanie nowych przyjemności – opisywał prezes Towarzystwa im. Henryka Sienkiewicza.

Według niego "Jedynaczka" to powieść bardzo dobrze skomponowana. – Jest konstrukcją zwartą, bardzo interesująco ujętą, w tak zwaną konstrukcję ramową, zaczyna się i kończy taką samą sytuacją – wyjaśniał Ludorowski.

Wspomniał też, że "Jedynaczka" nawiązuje do "bardzo ważnej tradycji, która się pojawiła w literaturze europejskiej na początku XVIII w., np. u Monteskiusza czy Balzaka, a potem była kontynuowana w różnych literaturach narodowych, a mianowicie powieści w listach".

Sienkiewiczolog planuje wydanie w jednym tomie "Jedynaczki" oraz dwóch wcześniejszych nowel Stefanii Sienkiewiczowej, zatytułowanych: "Maszerdon. Obrazek na tle ludowym" i "Nietoperz. Gawęda z podań ludowych".

– Prace są zaawansowane, materiał został złożony i zadiustowany, także mam nadzieję, że nastąpi to niedługo – powiedział.

Prof. Ludorowski przypuszcza, że Sienkiewicz wiedział o działalności literackiej swojej matki, jednak nie miał jeszcze świadomości, że są to tak dojrzałe dzieła. Poza tym – dodał – były to utwory stworzone "dla chleba", ponieważ Sienkiewiczom było ciężko, a matka chwytała się każdego zajęcia, żeby dorobić.

"Bazar" to popularny tygodnik dla kobiet poświęcony modzie i kulturze europejskiej. Część modowa była przedrukiem z wydania zagranicznego, natomiast dział kulturalny składał się zarówno z tłumaczeń – np. powieści Dickensa – jak i z oryginalnych materiałów krajowych.

"Jedynaczka" dostępna jest w formie elektronicznej w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. (PAP)