Pasja w Niepokalanowie

– Inne sanktuaria mają Golgoty, Drogi Krzyżowe. U nas taką kalwarią jest widowisko „Misterium Męki Pańskiej”. Możemy przeżyć trzy najważniejsze dni z życia Chrystusa: od Ostatniej Wieczerzy w Wielki Czwartek, poprzez mękę, śmierć i zmartwychwstanie – mówi o. Jacek Staszewski OFMConv, rzecznik prasowy klasztoru i sanktuarium oraz przewodnik po Niepokalanowie.

Na scenie pojawia się blisko 250 kukiełkowych postaci. Dekoracje ośmiu scen przesuwają się na specjalnych linkach i wózkach. Mechanizmem steruje jeden z braci, zasiadający na zapleczu przy pulpicie pełnym kolorowych przycisków, pokręteł i dźwigni. Jeden ruch i Judasz opuszcza Wieczernik, kolejny, a Piłat wskazuje na Jezusa w scenie Ecce Homo, następny i niebo rozcinają pioruny.

– Błyski i grzmoty podczas ceny ukrzyżowania zawsze robią duże wrażenie. W dzisiejszych czasach, gdy mamy komputery i efekty specjalne, wydaje się to dość prymitywne, ale, o dziwo, forma się nie zestarzała – mówi o. Staszewski.

Widowisko, po raz pierwszy zaprezentowane w 1971 r., zawsze cieszyło się popularnością. W 1978 r. odtwarzano je 1629 razy, w 1985 – 1710. Dziś już nikt nie prowadzi takich statystyk, ale nadal bywają dni, kiedy grane jest osiem razy.

Początkowo w Niepokalanowie przygotowywano misteria w formie teatralnej. Spektaklami zajmował się br. Felicissimus Maria Sztyk. Odpowiadał za reżyserię, przygotowywał dekoracje i charakteryzację. Sam również występował. Często grał Judasza, bo nikt nie chciał brać tej roli. To on wpadł na pomysł oryginalnego widowiska lalkowego.

Stefan Maria Sztyk, rocznik papieski – 1920, do franciszkanów wstąpił w 1937 r., gdy przełożonym w Niepokalanowie był o. Maksymilian Maria Kolbe. To przyszły święty nadał mu niecodzienne imię. Brat Feluś – jak go później nazywano – był bardzo przywiązany do o. Maksymiliana. Służył mu do ostatniej Mszy Świętej w Niepokalanowie. Sympatia musiała być obustronna, bo zachowały się listy świętego do młodego zakonnika. Przesłał mu pozdrowienia nawet z Pawiaka.

Artysta jest najbardziej znany jako twórca Misterium Męki Pańskiej i podobnej formalnie Panoramy Tysiąclecia, ale projektował też okładki Rycerza Niepokalanej i namalował setki obrazów, przedstawiających zwłaszcza Niepokalaną i św. Maksymiliana. W sumie stworzył ponad sto wizerunków świętego, które wiszą w kościołach na całym świecie, m. in. w Japonii, Kanadzie, Stanach Zjednoczonych, Australii czy Brazylii. Jeden z nich został przekazany Janowi Pawłowi II podczas jego pierwszej wizyty w Polsce.

Przygotowanie misterium wiązało się z gigantyczną pracą, w którą włączyło się wielu braci. Przygotowali stolarkę, mechanizmy poruszające figury, urządzenia elektryczne. „Bardzo dużo materiału na figury i dekoracje przywozili moi Przyjaciele ze Szwecji. Kwiaty i liście palmowe z plastyku przysyłali w dużych paczkach nasi Kochani Rodacy z Chicago – USA. Materiał na horyzont oświetleniowy przysłali moi wierni i serdeczni Przyjaciele z Camden (New Jersey – USA). Dlatego mogłem śmiało budować dekoracje na scenie i układać piękne palmy z liści plastykowych. Bez tej obfitej pomocy nie odważyłbym się tworzyć Misterium” – wspominał br. Felicissimus.

Dzięki przyjaźni franciszkanina z aktorem Marianem Wyrzykowskim projektem zainteresowali się aktorzy scen warszawskich: Andrzej Ferenc, Janusz Zakrzeński, Adam Bauman, Krzysztof Kołbasiuk, Arkadiusz Bazak, Tadeusz Borowski, Marek Frąckowiak, Stefan Knothe, Leszek Teleszyński, Barbara Szamborska i Sławomira Łozińska. Tekst jest adaptacją utworu City i Zuzanny Walard „Bóg żywy”.

– To świetne słuchowisko. Z bardzo naturalistycznymi efektami dźwiękowymi. Na przykład w scenie przybijania do krzyża słychać każde uderzenie. To działa na wyobraźnię – mówi o. Staszewski. – Kiedy widzowie opuszczają salę, widać zadumę. Ludzie wychodzą troszkę odmienieni. Sam jako przewodnik czasem oglądam Misterium kilka razy w ciągu dnia, ale zawsze chętnie zostaję. Żeby zatrzymać się na moment.

Misterium Męki Pańskiej w sali teatralnej pod ołtarzem polowym prezentowane jest codziennie w godz. 8-17 dla grup przynajmniej 15-osobowych. Czas emisji ok. 50 minut.