Podróż na Ukrainę

Formalnie jest to koprodukcja z polskimi twórcami (reżyser i kilku innych członków ekipy, dotacje w Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej), ale w „Obywatelu Jonesie” mówi się po angielsku i rosyjsku, a główne role grają aktorzy brytyjscy. Przede wszystkim zaś akcja dotyczy wydarzeń rozgrywających się w Wielkiej Brytanii, stalinowskim ZSRR i na terytorium Ukrainy w latach 30. XX w. Polska miała z tymi wydarzeniami niewiele wspólnego. Niezależnie jednak od tego ten dobrze zrobiony film zapełnia lukę w pamięci Europy i Ameryki związaną ze stosunkiem zachodnich rządów i mediów do zbrodni stalinowskich.

Bohater, ambitny młody brytyjski dziennikarz Gareth Jones, po opublikowaniu artykułu o spotkaniu z Hitlerem w 1933 r. zyskuje rozgłos. Postanawia iść za ciosem i wybrać się do Moskwy, aby spróbować dotrzeć do samego Stalina i zapytać go o źródła finansowania modernizacji ZSRR. Po przybyciu do stolicy Kraju Rad naiwny Jones staje w obliczu wstrząsających wyzwań. Słynny korespondent „New York Timesa” Walter Duranty, na którego wsparcie liczył, pracuje pod dyktando Kremla – jest sowieckim agentem. Zauroczona komunizmem brytyjska dziennikarka odmawia Jonesowi pomocy. Zostaje sam.

Postanawia jednak nielegalnie przedostać się na Ukrainę, by sprawdzić pogłoski o panującym tam masowym głodzie. Tajna podroż zamienia się w koszmar, jednak Jonesowi przed aresztowaniem – zostaje uwolniony dzięki interwencji brytyjskiej – udaje się zobaczyć głodujące wsie, ludzkie trupy i dzieci jedzące korę. Po powrocie do Anglii jego relacje i artykuły spotykają się w niedowierzaniem i bojkotem, ruga go sam Lloyd George. Ważniejsza od prawdy jest racja stanu, konieczność utrzymywania dobrych stosunków gospodarczych i politycznych ze Stalinem oraz działalność agentury komunistycznej w Wielkiej Brytanii.

Agnieszce Holland udało się nieźle ukazać przerażającą rzeczywistość stalinowskiego ZSRR, w czym pomogli jej świetni brytyjscy aktorzy. Mam jednak zastrzeżenia do strony wizualnej, zdjęcia bowiem wydają się zbyt przyciemnione i niewyraźne. Dzisiejsza technika operatorska pozwala w tej materii na większe wyrafinowanie.

„Obywatel Jones” będzie z pewnością wyrazem wsparcia Ukrainy w staraniach o przypominanie klęski Wielkiego Głodu jako zbrodni ludobójstwa XX w. Rzecz w tym, że wskutek wieloletnich zaniedbań historyków sowieckich i zachodnich nie jest do dziś znana rzeczywista liczba zmarłych wówczas ukraińskich chłopów.

„Obywatel Jones”, Polska/Wielka Brytania/Ukraina, 2019. Reżyseria: Agnieszka Holland. Wykonawcy: James Norton, Vanessa Kirby, Peter Sarsgaard i inni. Dystrybucja: Kino Świat