Śląski Rembrandt

W kościele Chrystusa Króla na Targówku, przy ul. Tykocińskiej 27/35, są dwa obrazy: „Ukrzyżowanie Chrystusa” (1656) oraz „Męczeństwo św. Jana Ewangelisty” (1662) z cyklu Męczeństwa Apostołów. W kościele św. Teresy we Włochach, przy ul. Rybnickiej 27, znajdują się dwa obrazy z cyklu martyriów: „Męczeństwo św. Jakuba Młodszego” (ok. 1700) i „Męczeństwo św. Judy Tadeusza” (1700). Od czasu ostatniej konserwacji obrazy te prezentowane były w omyłkowych ramach: obraz przedstawiający męczeństwo św. Jakuba Młodszego prezentowany był w ramie z napisem St. Judas Thaddaeus, a męczeństwo św. Judy obwieszczał kartusz inskrypcyjny Sanctus Jacobus Min.

W paulińskim kościele Świętego Ducha przy ul. Długiej 3 znajdują się dwa obrazy: „Cierniem koronowanie” (1661) oraz „Podniesienie krzyża” (1661-1662). W kościele Najświętszego Zbawiciela przy ul. Marszałkowskiej 37 znajdują się dwa obrazy: „Wizja św. Augustyna” (1660) i „Wizja św. Bernarda” (1682). W kościele św. Wawrzyńca na Woli, przy ul. Wolskiej 140, znajduje się obraz „Męczeństwo św. Wawrzyńca” (1662) z cyklu martyriów. W kościele św. Andrzeja Apostoła na Mirowie, przy ul. Chłodnej 9, znajduje się obraz „Ukrzyżowanie św. Andrzeja” (1662) z cyklu Męczeństwa Apostołów. W kościele św. Franciszka przy ul. Zakroczymskiej 1 znajduje się obraz „Modlitwa w Ogrójcu” (ok. 1661). W kościele Nawiedzenia NMP, ul. Przyrynek 2, znajduje się obraz „Nawiedzenie NMP” (ok. 1682). W kościele św. Józefa na Kole, ul. Deotymy 41, znajduje się obraz „Św. Józef z Dzieciątkiem Jezus” (ok. 1695). W kościele Świętych Piotra i Pawła w Pyrach, przy ul. Szumiącej 5, znajduje się obraz „Wniebowzięcie NMP” (1681). W klasztorze Benedyktynek-Sakramentek na Nowym Mieście, ul. Rynek Nowego Miasta 2, znajduje się obraz „Śmierć św. Benedykta” (ok. 1682).

W Muzeum Narodowym w Warszawie znajdują się obecnie dwa obrazy Michaela Willmanna: „Pejzaż ze św. Janem Chrzcicielem” (1656) i „Sześć dni stworzenia” (1668). Poza obrazami malarskimi w warszawskim Muzeum Narodowym i Bibliotece Uniwersyteckiej znajduje się pięć rysunków Willmanna i dwa uznawane za jego dzieła oraz 44 dzieła graficzne wykonane według rysunków śląskiego mistrza. Medium grafiki pozwoliło artyście na skuteczną promocję swojej twórczości.

Najliczniejsza kolekcja ocalałych dzieł Willmanna znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Pozostałe zlokalizowane są w wielu polskich miejscowościach, zwłaszcza na Śląsku, a także za granicą. Część obrazów, niestety, zaginęła.

Wystawa stanowi wyjątkową sposobność do bliższego zapoznania się z malarstwem tego artysty. Obrazy Willmanna wymagają bowiem zatrzymania, skupienia, starannego wydobycia poszczególnych postaci i scen z mroku i pogłębionej refleksji na temat ich znaczenia. Większość dzieł zdominowana jest przez tematykę religijną, zwłaszcza przez negowane wówczas przez protestantyzm prawdy wiary. Jeśli nie uda się we Wrocławiu, to koniecznie trzeba zapoznać się z twórczością tak nieprzeciętnego malarza w warszawskich świątyniach.

Niestety, gdy obrazy wrócą do swych dotychczasowych miejsc, odbiorca nie będzie już miał tak dogodnych warunków odbioru. W niektórych miejscach, zwłaszcza w kościele św. Stanisława Kostki, ich ekspozycja, oświetlenie, opisanie pozostawia wiele do życzenia. Za dobry jednak obrót sprawy należy uznać, że obrazy przebywają w swoim naturalnym środowisku, jakim jest wnętrze sakralne, w którym sprawowany jest kult. Dzięki temu obrazy mają szansę być czymś więcej, aniżeli tylko dekoracją. Mogą wnosić w dane miejsca konkretne przesłanie: być narzędziem głoszenia wiary, pomagać w modlitwie, ukierunkowywać na życie duchowe i je pogłębiać. Inna sprawa, czy dzisiaj tak się faktycznie dzieje.