W Watykańskiej Pracowni Mozaiki

Po drugie, pracownia zajmuje się tworzeniem nowych mozaik. Niektóre z nich umieszczane są w rzymskich kościołach, zwłaszcza w bazylikach. Wystarczy wspomnieć serię portretów wszystkich papieży, od św. Piotra po aktualnie sprawującego ten urząd biskupa Rzymu, ozdabiającą potężne ściany bazyliki św. Pawła za Murami. Pracownia już kilka lat temu wykonała mozaikowy portret papieża Franciszka, który został umieszczony we wspomnianej serii. Zgodnie z tradycją mozaika papieża aktualnie sprawującego posługę jest zawsze wyróżniona szczególnym światłem.

Swego czasu Studio wykonało mozaikę przedstawiającą św. Jacka Odrowąża, umieszczoną później przy wejściu do bazyliki św. Sabiny na Awentynie, która cieszy oczy wszystkich pielgrzymów, zwłaszcza polskich, odwiedzających tę piękną świątynię. – Przykładów mozaik wykonanych na zlecenie dla różnych świątyń w Rzymie i w świecie mógłbym dać wiele – mówi dyrektor.

– Inne nasze współczesne dzieła przeznaczamy w pierwszej kolejności dla Ojca Świętego, obdarowującego mozaikami głowy państw i przywódców religijnych, których spotyka w czasie podróży apostolskich bądź w Watykanie. Te dary są bardzo cenione. Podobnie pracownia wykonuje większe mozaiki, przedstawiające zwłaszcza Madonny, umieszczane następnie w Ogrodach Watykańskich. W ostatnich latach sporo z nich zostało wykonanych na zamówienie ambasadorów przy Stolicy Apostolskiej, reprezentujących kraje Ameryki Łacińskiej – tłumaczy dr Di Buono.

CIĘTE I NITKOWE

Słuchając wyjaśnień dyrektora, spoglądam na kilka osób pracujących nad nowymi dziełami, które raczej nie mają charakteru religijnego. W jednym z nich odkrywam obraz… Van Gogha. Pracownia wykonuje mozaiki także na zamówienie różnych instytucji albo prywatnych kolekcjonerów, pochodzących zwłaszcza ze Stanów Zjednoczonych. W takich przypadkach dzisiejszy zespół pracowni tworzy mozaiki sztalugowe, inspirowane dziełami sztuki sakralnej i świeckiej, których temat zwykle jest dobierany w konsultacji z zamawiającym.

Podchodzę zatem do pani pracującej w skupieniu nad „Słonecznikami” Van Gogha. Dzieło nie jest zbyt wielkie, orientacyjnie 40 na 60 cm. Zapytana o czas potrzebny na jego wykonanie, pani lekko się uśmiecha i odpowiada, że jej praca potrwa w sumie ok. 5 miesięcy. Nie mam odwagi zapytać, na ile zostało wycenione…

Dyrektor podkreśla, że pracownia jest w stanie wykonać mozaiki, używając różnych technik. Przyszli pracownicy Studio są zapoznawani w czasie długiego stażu z różnymi metodami wyrobu, formami artystycznymi i używanymi materiałami, których pochodzenie może być zasadniczo dwojakie.

Najpierw są to kamyki naturalne, używane już w starożytności, gromadzone w przebogatym „katalogu” pracowni, liczącym ok. 28 000 cząstek o różnych odcieniach, dokładnie ponumerowanych. Służą one do tworzenia tzw. mozaiki ciętej (mosaico in tagliato). Kawałki kamienia są precyzyjnie cięte specjalnym młotkiem, który stosowany był już przez rzemieślników w starożytności. Następnie są odpowiednio czyszczone i obrabiane, wreszcie umieszczane na powierzchni pokrytej wcześniej specjalnym klejem.

Inny materiał służy do wykonania tzw. mozaiki nitkowej (mosaico in filato), będącej inwencją i specjalnością Studio. Poddając różne naturalne kamyki działaniu wysokich temperatur (do 800 stopni), można osiągnąć niuanse kolorów charakterystyczne np. dla malarstwa impresjonistycznego. Stopiony materiał rozciąga się na kształt nitki, dzieli na bardzo małe kawałeczki, które następnie są używane do tworzonej mozaiki, wymagającej niejednokrotnie kamyczków wielkości milimetra albo nawet mniejszych. Dyrektor zaprasza nas w tym momencie, abyśmy zbliżyli się do specjalnego niewielkiego pieca, w którym jeden z jego współpracowników demonstruje nam proces wytwarzania nitki mozaikowej…

Na zakończenie spotkania pan Paolo pragnie mi podarować jedno ze swoich najnowszych opracowań poświęcone historii watykańskiej pracowni, uwzględniające przede wszystkim mozaikę nitkową. Na okładce albumu dostrzegam zdjęcie znanej mi mozaiki z watykańskiej bazyliki, przedstawiającej… Marię Klementynę Sobieską, wykonanej w 1742 r. Widząc moje zaskoczenie, dyrektor dodaje, że wybrał właśnie ten portret na okładkę, bo jego zdaniem stanowi on wyjątkowo udany przykład mozaiki nitkowej.