Centralna Biblioteka Wojskowa została powołana przed 105 laty na wniosek naczelnika państwa i naczelnego wodza Józefa Piłsudskiego. Od tego czasu funkcjonuje niemal nieprzerwanie, mimo że los nie zawsze był dla niej łaskawy.
fot. arch. CBWHistoria biblioteki, mieszczącej się dziś przy ul. Ostrobramskiej 109 w Warszawie, rozpoczęła się 13 czerwca 1919 r., kiedy to instytucja została powołana rozkazem ministra spraw wojskowych gen. Józefa Leśniewskiego. – Biblioteka tworzona była w okresie bardzo trudnym dla Polski, która odzyskawszy niepodległość po 123 latach niewoli, zmuszona była toczyć boje o granice. W wojnie z bolszewicką Rosją stawką był nie tylko byt państwa, ale również wolność Europy. Ówcześni decydenci rozumieli, że konieczne jest utworzenie placówki, która wspomoże wojsko od strony merytorycznej: naukowej i edukacyjnej, przyczyni się do wzmocnienia postaw patriotycznych i poczucia tożsamości narodowej, a także zabezpieczy opublikowany dorobek intelektualny dla przyszłych pokoleń – komentuje początki placówki dyrektor Centralnej Biblioteki Wojskowej dr Jan Tarczyński.
Pierwszym dyrektorem CBW został ppłk dr Marian Łodyński (do 1933 r.), kolejnym – Jan Niezgoda (do wybuchu II wojny światowej). Najazd niemiecki we wrześniu 1939 r. nie oszczędził biblioteki, lecz prawdziwy cios spadł na nią pięć lat później. Po upadku powstania warszawskiego, wbrew układowi kapitulacyjnemu, Niemcy spalili niemal cały księgozbiór. Z pół miliona woluminów ocalało zaledwie pięć tysięcy! Mimo tak dużych strat biblioteka wznowiła działalność w 1945 r.
Dziś ta główna książnica Wojska Polskiego jest specjalną jednostką wojskową gromadzącą i zabezpieczającą unikatowy dorobek WP w sensie naukowym, wydawniczym oraz piśmienniczym, a także kompletującą zbiory związane z szeroko pojętą obronnością i naukami o bezpieczeństwie. – I to pozostaje niezmienne od lat. Zakup materiałów bibliotecznych zatwierdza specjalna komisja, która monitoruje rynek wydawniczy i antykwaryczny, a jednocześnie pozostaje otwarta na sugestie czytelników. Ponadto wiele cennych nabytków otrzymujemy przez system wymiany międzybibliotecznej i od darczyńców: osób prywatnych oraz placówek działających zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Na przykład Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie wyselekcjonował z mojej inicjatywy z nadwyżki swoich zbiorów cenne materiały biblioteczne i przekazał nam te, które nas interesowały – dodaje Jan Tarczyński. Biblioteka ściśle współpracuje z placówkami zagranicznymi, jak British Library, Biblioteka Ministerstwa Obrony Narodowej Szwajcarii czy londyńskie Instytut Polski i Muzeum im. gen. Władysława Sikorskiego oraz Instytut Józefa Piłsudskiego.
W zasobach CBW znajdują się m.in. unikatowe dokumenty, jak nadania królewskie, patenty oficerskie podpisane przez Józefa Piłsudskiego, pisma polskich hetmanów, jeden z pierwszych egzemplarzy Konstytucji 3 maja oraz wiele cennych książek i dokumentów. W skład zbiorów wchodzą bogate i liczne kolekcje: książki, czasopisma naukowe, druki, mapy, fotografie, filmy, eksponaty – razem ok. 780 tysięcy jednostek bibliotecznych.
Placówka jest nie tylko instytucją gromadzącą, przechowującą i wypożyczającą książki, ale także miejscem spotkań młodzieży, kombatantów oraz osób ze środowiska cywilnego i wojskowego. Odbywają się tu sesje i konferencje naukowe, promocje książek, lekcje historii czy wydarzenia specjalne, jak Noc Muzeów i Noc Bibliotek. Książnica produkuje również filmy dokumentalne o tematyce historyczno-wojskowej, współorganizuje ogólnopolską olimpiadę historyczną „Losy żołnierza i dzieje oręża polskiego”, której laureaci mają ułatwiony wstęp na studia wyższe.
Użytkownicy cywilni także mogą korzystać z zasobów CBW w utworzonej bibliotece naukowej. Aby powiększyć grono odbiorców, uruchomiono dostęp online do zbiorów przez Cyfrową Zbrojownię. Jest ona pierwszą biblioteką cyfrową w Siłach Zbrojnych RP.
W CBW funkcjonuje także Krajowe Centrum Dystrybucji Publikacji NATO STO, zapewniające, jako jedyne w Polsce, dostęp do jawnych raportów naukowych i technicznych Organizacji Nauki i Techniki Traktatu Północnoatlantyckiego oraz innych instytucji o podobnym profilu.