Kto myśli, nie błądzi

Według legendy, diabeł próbował go rozproszyć. Luter rzucił w niego kałamarzem i nadal pracował. Warto starać się o wygospodarowanie dłuższego czasu na spokojną refleksję bez takich drastycznych działań – czy bowiem dziś należałoby na przykład wyrzucić komórkę?

Umieszczając tablety na stołach, nie tylko stworzyliśmy okazję do uzależnienia się od nich, ale też wprowadziliśmy głęboką zmianę społeczną. Rodzinny stół, tradycyjne miejsce gościnności, spotkania i szkoła dobrego wychowania, zatraca się na rzecz ekranów. Te nie tylko, że izolują i odrywają od miejsca przebywania z rodziną, ale już na pewno nie wychowują. Siłę przyciągania tradycyjnego stołu zastępuje się odśrodkową siłą sieci.

Podobny efekt uzyskuje się, umieszczając tablet na uczniowskim biurku: potok informacji zżera skupienie. Jeszcze nigdy uczniowie nie mieli pod ręką tak wielu dobrych tekstów jak dziś. A jednak, jak wskazują badania, w czytelnictwie zachodzą głębokie niekorzystne przemiany. Coraz więcej studentów nie potrafi przeczytać ze zrozumieniem dłuższego tekstu.

Cierpimy na brak uwagi zewnętrznej i wewnętrznej. Wewnętrzny chaos jest bardziej szkodliwy, nie alarmuje, nie ma bolesnych objawów, ale po cichu – jak nowotwór – przemienia strukturę myślenia. Fakt, że większość pracy intelektualnej wykonujemy przed ekranem, prowadzi do zmiany sposobu rozumienia rzeczywistości i racjonalnej argumentacji. Książka zmuszała do myślenia linearnego. Wizja ekranu jest fragmentowa i nakładająca się. Poruszając się od ekranu do ekranu, łatwo zatracić powiązania, przestać odróżniać przyczyny od skutków, co jest umiejętnością niezbędną dla argumentacji.

Ekran dyskretnie zastępuje poszukiwanie ostatecznych przyczyn przez zwykłe gromadzenie informacji. Łatwo może doprowadzić do tego, że pomimo przeczytania tekstu rozum nic nie zatrzymuje, a to dlatego, że czytanie sprowadziło się do zwykłego przebiegania wzrokiem kolejnych zdań, bez refleksyjnego łączenia. Ma się do czynienia z masą informacji, której nie potrafi się uporządkować i nadać jej sensu.

„Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem” – czytamy na początku Księgi Rodzaju (w Biblii Tysiąclecia, wydanie III, 1983). Działanie Boga wprowadza porządek i piękno. Refleksja pozwala odkrywać tę harmonię, a to jest punktem wyjścia na drodze do Boga. Tylko na takiej drodze człowiek staje się lepszy, bo tylko wtedy potrafi odróżnić dobro od zła.

ks. Stefan Moszoro-Dąbrowski Autor jest duchownym Prałatury Opus Dei w Warszawie Prowadzi stronę www.ostatniaszuflada.pl Idziemy nr 47 (530), 22 listopada 2015 r.