I być może właśnie dlatego, już od 2015 r. niekontrolowany przepływ migrantów na terytorium Unii Europejskiej stał się dla Turków narzędziem presji w rozmowach z Brukselą. Znane są dramatyczne relacje, jak to turecka straż graniczna niemal „wypychała” uciekinierów na stronę grecką. Grecy nie chcieli ich wpuścić, a Turcy nie pozwalali na powrót. Tak czy inaczej, Europie groził prawdziwy zalew przybyszy nie tylko z państw ogarniętych wojną, jak Syria, ale i z odleglejszych rejonów, od Afganistanu na wschodzie po Sudan na południu. W 2016 r. zawarte zostało porozumienie, które przewidywało przekazanie ogółem 6 miliardów euro pomocy dla Ankary. W zamian Turcy mieli wzmocnić kontrolę na swej granicy zachodniej. Tak się też stało, w efekcie liczba przybyszy spadła aż o 95 proc.!
Pozostało jednak owe 5 procent. Na greckie wyspy docierają niewielkie łodzie, przepełnione ludźmi. Dochodzi do dramatów, gdy łodzie toną wraz z pasażerami. Nierzadko migranci sami dziurawią swoje pontony, gdy znajdują się blisko brzegu, kiedy widzą, że grecka straż graniczna nie pozwoli im wyjść na ląd. Ci, którzy docierają, lokowani są w obozach. A problemy z migratami stały się widoczne, zwłaszcza po dramatycznych pożarach w obozie Moria na greckiej wyspie Lesbos. Obóz ten – zbiorowisko namiotów, domów z plastikowych płacht i blachy falistej – był przepełniony. Mieszkało w nim 13 tys. osób, czterokrotnie więcej, niż planowano. Władze w Atenach podejrzewają, że obóz został celowo podpalony przez migrantów. Okazało się, że płomienie wybuchły w kilku miejscach jednocześnie, co wskazuje na zamierzone działanie. Co więcej, mieszkańcy Morii usiłowali przeszkadzać strażakom w akcji ratunkowej. Obóz spłonął w 99 procentach. Większość jego mieszkańców przy okazji rozpierzchła się po wyspie.
SPÓR O MORZE
Niedawno na sporny obszar wypłynął turecki statek „Oruç Reis”. Może prowadzić badania geologiczne do głębokości 20 tys. m i dysponuje specjalnym bezzałogową, badawczą łodzią podwodną, która może zbierać próbki do głębokości 1,5 tys. m. Wspierały go dwie jednostki pomocnicze „Ataman” i „Cengiz Han” (warto zwrócić uwagę na historyczne brzmienie tych nazw; „Cengiz Han” to po prostu Dżyngis-Chan). Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan zapowiedział, że wszelkie próby zaatakowania „Oruç Reis” spotkają się ze stanowczym przeciwdziałaniem.
W sierpniu doszło do bardzo niebezpiecznego incydentu. Eskortująca zespół badawczy turecka fregata „Kemal Reis” (warto zauważyć, że budowy niemieckiej), zderzyła się z grecką jednostką tej samej klasy „Limnos” (zbudowaną w Holandii). Oba okręty zostały poważnie uszkodzone. Turcy zaprzeczali tym informacjom, ale zdjęcia ukazują wyraźne, długie, pionowe wgniecenie na prawej burcie, na wysokości hangaru śmigłowca pokładowego.
We wschodniej części Morza Śródziemnego doszło do koncentracji zarówno greckich, jak i tureckich jednostek nawodnych, samolotów, a także dronów. Grecja poinformowała też, że zwiększy gotowość swoich jednostek lądowych w pobliżu Turcji. Co prawda działania dla załagodzenia konfliktu podjęło NATO, które po pierwsze usiłuje załagodzić obecny spór, ale i stworzyć mechanizm przeciwdziałania ewentualnym, przyszłym konfliktom. Tymczasem jednak Ateny postanowiły się dozbroić. Planowane jest kupno 18 nowoczesnych, francuskich myśliwców typu Rafale i czterech fregat oraz zwiększenie armii o 15 tys. ludzi.
Najnowsze wydarzenie to wizyta greckiej prezydent Kateriny Sakellaropoulos na wyspie Kastellorizo. To najbardziej na wschód położona, zamieszkana grecka wyspa, znajdująca się 3 km od wybrzeży tureckich. Ma zaledwie 12 kilometrów kwadratowych, a mieszka na niej około pięciuset osób. Turecka do 1921 r., potem przejęły ją Włochy, w 1943 r. zajęli ją Brytyjczycy, a w 1947 r. znalazła się w Grecji. Ateny dowodzą, że morze wokół niej jest greckie – Ankara twierdzi, że to niesprawiedliwe. – Nielegalne działania Turcji wywołały napięcia nigdy wcześniej nie widziane na Morzu Egejskim i we wschodniej części Morza Śródziemnego. Napięcia wymierzone były nie tylko w Grecję, ale także UE i NATO, zagrażając pokojowi i stabilności w regionie – podkreśliła pani prezydent. Dodała, że Grecja jest „otwarta na dialog”, ale wymaga to „natychmiastowej deeskalacji ze strony Turcji”.
GROŹBA NIE TYLKO DLA REGIONU
Od pewnego czasu Turcja, kierowana przez prezydenta Recepa Tayyipa Erdogana, zmierza w innym kierunku niż Europa. Erdogan chętniej rozmawia z prezydentem Rosji Władimirem Putinem, niż z przywódcami UE i NATO. Kupuje też od Rosjan broń, choć jak widać na przykładzie zderzenia dwóch fregat, większość uzbrojenia zarówno tureckiego, jak i greckiego jest albo produkcji amerykańskiej, albo zachodnioeuropejskiej.
Unia Europejska dawno już zawiesiła negocjacje w sprawie członkostwa Turcji. Największy problem ma Sojusz Północnoatlantycki. Niektórzy eksperci co prawda uspokajają, że NATO przeżyło już wiele sporów grecko-tureckich i jakoś funkcjonuje dalej. Tym niemniej sojusz zmuszony jest poświęcać wiele uwagi sporom wewnętrznym, zamiast zajmować się zagrożeniem zewnętrznym.
I dlatego dotyczy to również nas. Przypomnijmy, że Ankara blokowała przyjęcie przez sojusz planu obrony Polski i państw bałtyckich, bo chciała uznania kurdyjskich organizacji w Syrii za terrorystów. I trzeba było dużego wysiłku polskiej dyplomacji, by swój opór wycofała. Co będzie jeśli zażąda poparcia w sporze z Grecją?
Co? Gdzie? Kiedy?
