Mocny głos rodzin

Rodziny winny zabiegać o to, by prawa i instytucje państwa nie tylko nie naruszały ich praw i obowiązków, ale by je popierały i ich broniły – czytamy w adhortacji Familiaris consortio. – Winny uświadamiać sobie własną rolę współtwórców „polityki rodzinnej” i podejmować odpowiedzialność za przemianę społeczeństwa.
Europejska Federacja Stowarzyszeń Rodzin Katolickich FAFCE (Fédération des Associations Familiales Catholiques en Europe) spotyka się co pół roku, tym razem – 17 kwietnia – w Warszawie. Wymienia doświadczenia oraz rozmawia o bieżącej polityce rodzinnej.

Stowarzyszenia rodzin nie skupiają na sobie uwagi mediów. Kiedy uda im się w kraju, gdzie działają, wywalczyć ulgę rodzinną czy dłuższy urlop macierzyński – splendor spływa na uchwalających to polityków. To jednak stowarzyszenia są praktycznie jedynym skutecznym rzecznikiem interesów rodzin wobec władz państw i UE. Trudno więc przecenić ich wkład w prorodzinne zmiany prawa krajowego i unijnego.

Pionierzy

Bezdyskusyjnie grunt pod modelową politykę prorodzinną położono we Francji i Niemczech.

We Francji stowarzyszenia rodzin działają od 1904 roku, powstały w reakcji na proces rozdziału państwa od Kościoła i wprowadzanie niekorzystnych dla rodzin ustaw laicyzacyjnych. Rodziny walczyły wtedy o prawo do wychowania dzieci po katolicku.

Dziś Stowarzyszenia Rodzin Katolickich odgrywają wiodącą rolę wśród współdziałających jako sieć ok. 8 tys. francuskich stowarzyszeń rodzinnych: obok wyznaniowych są także stowarzyszenia rodzin rolników, kupców, rodzin z osobą niepełnosprawną, osób samotnie wychowujących dzieci itp.

Jeszcze przed pierwszą wojną światową wywalczyły one, choć w indywidualnych przypadkach, w poszczególnych przedsiębiorstwach, zasiłki rodzinne na dzieci, mające wyrównać sytuację materialną rodzin z dziećmi i bezdzietnych. Wprowadzono także m.in. zniżki kolejowe dla rodzin od trójki dzieci – przy czwórce aż 75 proc., a od piątki dzieci przysługującą rodzicom do końca życia. I to rozwiązanie utrzymuje się do dziś.

Już w 1921 roku pojawiła się Karta Dużej Rodziny. Na początku proponowała darmowe wejścia do muzeów, z czasem także m.in. zniżki w komunikacji, w sklepach, na basenach, w ośrodkach kultury.

Po wojnie, w 1945 roku, gen. Charles de Gaulle nadał specjalne uprawnienia stowarzyszeniom, tak aby mogły współdecydować o polityce państwa; obowiązuje np. konsultowanie z nimi ustaw mających wpływ na życie rodziny.

Niewiele młodsze jest Stowarzyszenie Rodzin Niemieckich, które działa od 1922 roku i wzorem Francji wywalczało sobie kolejne, podobne prawa. Potem powstały następne stowarzyszenia: ewangelickie i katolickie, samotnych rodziców, rodziców różnych narodowości itd. Ich istotą jest – jak we Francji – współpraca wzajemna oraz z organizacjami rządowymi i parlamentarnymi.

Dzisiejsze rozwiązania

Dziś politykę francuską cechuje wiele powszechnych, ale i adresowanych do rodzin mniej zamożnych świadczeń rodzinnych. Każda rodzina, gdy urodzi się dziecko, dostaje komplet informacji („Allocations Familiales”) o tym, jak państwo ją wspiera: o pomocy w sytuacjach mieszkaniowych i w znalezieniu opieki dla dziecka, pomocy dla rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym, mediacji rodzinnej w sytuacjach konfliktów itd. Rodziny mogą liczyć m.in. na dodatkowe zasiłki z tytułu urodzenia dziecka, dzieci niepełnosprawnych, ale także zasiłek dla rodzin zajmujących się rodzicami w podeszłym wieku. W razie utraty pracy przez jedno z rodziców jest zasiłek wyrównawczy dla osób poniżej minimum dochodowego. Kolejne świadczenia to pomoc w opłatach mieszkaniowych, gdy przekraczają one 20 proc. zarobków, czy bezpłatny bilet miesięczny dla osób bezrobotnych.

Niemcy tworzą standardy polityki rodzinnej na podstawie doświadczeń zbieranych we wszystkich krajach Europy. W ramach prezydencji niemieckiej w UE utworzono w 2007 roku „Przymierze dla Rodziny” – platformę www i sieć jednoczącą samorządy, przedsiębiorstwa, związki zawodowe, organizacje społeczne i wolontariuszy. W połowie 2014 roku istniało ok. 670 lokalnych „przymierzy”, które koncentrują się na staraniach o równowagę życia zawodowego i rodzinnego, na podwyższaniu współczynnika dzietności, opiece nad dziećmi, współpracy międzypokoleniowej, warunkach życia rodzin i wymianie doświadczeń między rodzicami. Przykładem współpracy różnych instytucji są np. organizowane przy parafiach i zakładach pracy przedszkola.