Będąc młodą lekarką

Językoznawcy badający współczesną polszczyznę zgodnie przyznają, że obecnie najważniejsza tendencja rozwojowa języka polskiego to tendencja do ekonomiczności środków językowych i związana z nią tendencja do skrótu. Mówiąc najprościej: użytkownicy języka dążą do tego, by porozumiewać się, przekazywać wszystkie istotne informacje przy jak najmniejszym wysiłku. W praktyce komunikacyjnej przejawia się to na wiele różnorodnych sposobów. Tytułem przykładu można wymienić choćby: uproszczenia w wymowie (zwłaszcza redukcje grup spółgłoskowych i niewymawianie głosek końcowych), tworzenie jednowyrazowych odpowiedników rozbudowanych zwrotów i wyrażeń (np. ogólniak, budżetówka, europoseł) oraz skrótów i skrótowców, stosowanie w tekstach pisanych tzw. emotikonów, np. J czy L i zapisów cyfrowo-literowych (np. 3maj się! = `trzymaj się!`).

Przejawem tendencji do skrótu są ponadto niektóre typy konstrukcji składniowych. Szczególnie charakterystyczne przykłady skrótów składniowych to tzw. imiesłowowe równoważniki zdań, czyli konstrukcje zbudowane wokół imiesłowu przysłówkowego uprzedniego (np. przybiegłszy, zobaczywszy) lub – znacznie częściej – współczesnego (np. idąc, czytając). Zdania złożone zawierające takie równoważniki (np. Podliczywszy głosy, komisja ogłosiła werdykt czy też: Biegnąc do metra, przełykał ostatnie kęsy śniadania) są licznie spotykane we wszystkich typach tekstów. Niestety, wiele takich zdań nie spełnia dość restrykcyjnych zasad ich konstruowania. Zresztą, nie jest to problem nowy. Niedawno zmarła Ewa Szumańska już wiele lat temu szydząc z tego błędu swoje słynne radiowe audycje rozpoczynała pamiętną frazą Będąc młodą lekarką, wszedł raz do mnie pacjent…

Przytoczone wyżej zdanie z satyrycznej audycji ilustruje rażący i na szczęście niezbyt częsty typ niewłaściwie skonstruowanych imiesłowowych równoważników zdań. Naruszona tu została jedna z dwóch zasad poprawnego używania tego typu konstrukcji składniowych. Mówi ona o tym, że zarówno w zdaniu głównym, jak i w imiesłowowym równoważniku zdania powinien być ten sam podmiot i ten sam wykonawca czynności wyrażonej czasownikiem i imiesłowem. Biorąc pod uwagę te obostrzenia zdanie Leżąc na łóżku, Piotr czytał gazetę uznamy z poprawne (podmiotem i wykonawcą obu czynności jest Piotr), a zdanie Idąc przez most, spadła mu czapka – za błędne: w zdaniu głównym podmiotem i wykonawcą czynności jest czapka, w równoważniku – on. Jako niepoprawne ocenimy także zdania typu: Mając siedem lat, moi rodzice przenieśli się do Krakowa czy: Jedząc obiad, zadzwonił telefon.


dr Tomasz Korpysz
Idziemy nr 6 (335), 5 lutego 2012 r.