28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Grekokatolik, ale: greckokatolicki

Ocena: 5
1872

Jak pisałem przed tygodniem, większość mieszkańców Ukrainy, którzy deklarują przynależność do jakichś Kościołów i wspólnot religijnych, należy do Kościoła Prawosławnego Ukrainy

fot. pexels.com

(największego) albo też do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego (który zresztą, podobnie jak większość światowych wspólnot prawosławnych, wciąż nie uznaje autokefalii tego pierwszego). Jednak stosunkowo liczną grupę stanowią też wyznawcy Kościoła katolickiego obrządku bizantyńsko-ukraińskiego, w Polsce nazywani unitami (dawniej także uniatami) albo grekokatolikami.

Warto w tym miejscu podkreślić, że wbrew temu, co wielu z nas sądzi, a także wbrew definicjom słownikowym określenie unia w odniesieniu do sfery religijnej ma charakter ogólniejszy. Słownik języka polskiego PWN podaje następujące trzy znaczenia tego rzeczownika: 1. ‘związek państw, organizacji międzynarodowych, stowarzyszeń itp.’, 2. ‘połączenie się części Kościoła prawosławnego z Kościołem katolickim w Polsce w XVI w.’, 3. ‘Kościół unicki powstały na mocy tego połączenia; też: ogół unitów’. Tymczasem nazwę tę odnosi się do wielu wspólnot wschodnich, które przez stulecia przyłączały się do Kościoła rzymskokatolickiego. Uznawały one zwierzchność papieża, zachowywały jednak własne obrzędy. Do grona takich unickich Kościołów należą m.in. Kościół katolicki obrządku ormiańskiego (od roku 1195), Kościół chaldejski (od 1245 r.), Kościół katolicki obrządku etiopskiego (od 1431 r.), Syromalabarski Kościół katolicki (1599 r.) czy Kościół melchicki (od 1709 r.). I jeszcze jedno dopowiedzenie: nie wszystkie Kościoły greckokatolickie są Kościołami unickimi, ponieważ nie wszystkie zerwały wspólnotę z Rzymem i papiestwem, nie musiały więc dokonywać unii.

W Polsce nazwy unia, unita, unicki stosuje się jednak przede wszystkim do Kościoła, który powstał w wyniku unii brzeskiej z 1596 r. Na jej mocy Cerkiew prawosławna na terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów przyjęła zwierzchnictwo papieża, ale zachowała wschodnią liturgię oraz dotychczasową strukturę administracyjną (ściśle rzecz biorąc, do unii przystąpiła wówczas część prawosławnych hierarchów i wspólnot, kolejne robiły to w latach późniejszych). Stopniowo Kościół greckokatolicki na terenach Rzeczypospolitej ulegał latynizacji, tzn. wprowadzał zwyczaje, nabożeństwa, wystroje świątyń typowe dla Kościoła rzymskokatolickiego. Od czasów rozbiorów Kościół unicki był na terenach Rosji prześladowany, a ostatecznie kapłani i wierni zostali oficjalnie wcieleni do prawosławia: w 1839 r. na terenach Litwy i Białorusi, a w 1875 r. zlikwidowano ostatnią diecezję – chełmską. W wielu miejscach unici stawiali opór; powszechnie znane są np. wypadki z Pratulina i Drelowa – zabici tam przez kozaków grekokatolicy zostali w 1996 r. przez Jana Pawła II ogłoszeni błogosławionymi. Kościół unicki przetrwał natomiast na terenach Galicji, gdzie oficjalnie został zlikwidowany dopiero po zakończeniu II wojny światowej i przejęciu tamtych terenów przez ZSRR. Wciąż jednak funkcjonował w podziemiu – aż do uznania jego praw w roku 1989 i 1990.

Od krótkiego rysu historycznego wróćmy do języka. Uważni czytelnicy zauważyli, że wyżej konsekwentnie pisałem unita i grekokatolik, ale: greckokatolicki. Wydawać się to może niekonsekwentne, ale jest jak najbardziej poprawne. Pojawiająca się czasem forma *grekokatolicki jest błędna, ponieważ podstawą złożonego wyrazu greckokatolicki są przymiotniki grecki i katolicki. Podobnie jest przecież ze słowem rzymskokatolicki (od rzymski i katolicki). A skoro już o tym ostatnim mowa, to nigdy dość przypominania, że w jego przypadku (podobnie jak w wyrazie greckokatolicki) obowiązuje pisownia łączna. Wcale nierzadkie są tymczasem niepoprawne zapisy z dywizem (a więc *rzymsko-katolicki) albo wręcz rozłączne (a więc *rzymsko katolicki) – spotkać je można nawet w oficjalnych opisach kościołów, parafii, cmentarzy itp. Podkreślmy na koniec: są to rażące błędy ortograficzne!

Idziemy nr 14 (857), 03 kwietnia 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter