Kłopoty z liczebnikami

Liczebniki to grupa wyrazów, które sprawiają wiele różnorakich problemów poprawnościowych. Niekiedy kłopotliwa bywa po prostu ich postać ortograficzna. Typowy przykład to stosunkowo częsty cyfrowo-literowy zapis liczebników porządkowych, np. *3-go zawodnika,* 5-tym przedziale, *2-im etatem itp. Warto przypomnieć, że wszystkie te konstrukcje są błędami ortograficznymi, a liczebniki porządkowe należy zapisywać bądź słownie (trzeciego zawodnika, piątym przedziale, drugim etatem), bądź też za pomocą odpowiednich cyfr – wówczas powinno się stosować kropkę sygnalizującą, że chodzi nam właśnie o liczebnik porządkowy (3. zawodnika, 5. przedziale, 2. etatem). Inny problem ortograficzny stwarzają przymiotniki utworzone od liczebników, a zwłaszcza te, które zawierają wyraz ponad. Zgodnie z ogólną zasadą wszystkie człony takich przymiotników pisze się łącznie. Należy zatem napisać nie tylko np. dwugodzinny czy ponaddwugodzinny, lecz także trzyipółletni, ponaddwuipółgodzinny, a nawet ponadsiedemdziesięcioośmioipółletni.

Niemało liczebników sprawia kłopoty fleksyjne. Nie każdy pamięta, że w normie wzorcowej należy odmieniać wszystkie człony wieloczłonowych liczebników głównych. Powinniśmy zatem pisać np. Zabrakło mu tysiąca siedmiuset dziewięćdziesięciu ośmiu złotych; Przyglądał się siedmiu tysiącom sześciuset osiemdziesięciu czterem książkom; Marzył o sześciuset dziewięćdziesięciu siedmiu tysiącach czterystu pięćdziesięciu ośmiu znaczkach itp. Jeżeli jednak ostatnim członem takiego złożonego liczebnika jest jeden, to pozostaje on nieodmienny. Piszemy więc np. Zabrakło mu tysiąca siedmiuset dziewięćdziesięciu jeden złotych; Przyglądał się siedmiu tysiącom sześciuset osiemdziesięciu jeden książkom; Marzył o sześciuset dziewięćdziesięciu siedmiu tysiącach czterystu pięćdziesięciu jeden znaczkach; Wyjechał z dwustu czterdziestoma jeden psami itp. We współczesnej normie użytkowej dopuszcza się nieodmienianie członu oznaczającego setki oraz wyrazów tysiąc, milion itp., zawsze jednak należy odmieniać człony oznaczające dziesiątki i jedności. W nieoficjalnych sytuacjach komunikacyjnych nie jest więc błędem pisanie np. Zabrakło mu tysiąc siedemset dziewięćdziesięciu ośmiu złotych; Przyglądał się sześćset osiemdziesięciu czterem książkom; Marzył o czterysta pięćdziesięciu ośmiu znaczkach itp. Przyznam się jednak, że mnie takie formy bardzo rażą, wiem też, że podobne odczucia ma wielu użytkowników polszczyzny, czytelników „Idziemy” raczej więc zniechęcam do korzystania z tego złagodzonego wariantu normy.

Nigdy też dość przypominania o właściwej odmianie wieloczłonowych liczebników porządkowych. Otóż podlegającą odmianie formę porządkową przyjmują zawsze człony nazywające jedności i dziesiątki, pozostałe człony są nieodmienianymi liczebnikami głównymi, np. Zabrakło tysiąc siedemset dziewięćdziesiątego ósmego uczestnika; Przyglądał się siedem tysięcy sześćset osiemdziesiątej czwartej książce; Marzył o siedemset dziewięćdziesiąt siedem tysięcy czterysta pięćdziesiątym ósmym znaczku itp.

dr Tomasz Korpysz Idziemy nr 1 (433), 5 stycznia 2014 r.