28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Łącznik, czyli dywiz

Ocena: 0
1013

Jeden z moich studentów sprzed wielu lat przysłał mi ostatnio list z pewnym pytaniem. Dotyczyło ono specyficznej sytuacji, w której można czy też należy użyć tzw. łącznika.

fot. pexels.com

Kiedy mu już odpisałem, to pomyślałem, że i na tych łamach warto przypomnieć zasady stosowania tego znaku.

Zacznę jednak od kwestii natury graficznej: łącznik (zwany też dywizem) ma postać krótkiej kreski (-), która występuje po pierwsze, między literami, cząstkami wyrazów lub wyrazami, po drugie: bezpośrednio po wyrazach lub ich cząstkach. Bezpośrednio, tzn. nie zostawiamy przed nim (a zwykle i po nim) przerwy, nie stawiamy tam spacji – jeśli mówimy o tekstach pisanych maszynowo, komputerowo (A-B). Ważne jest, by odróżniać dywiz od myślnika, czyli kreski dłuższej, która z obu stron oddzielona jest od okalających znaków przerwami (spacjami). Dodam jeszcze, że współcześnie funkcję myślnika zwykle pełni tzw. półpauza, czyli kreska nieco dłuższa (A – B), sporadycznie spotyka się dawniej częstszą tzw. pauzę, czyli jeszcze dłuższą kreskę (A — B).

W związku z tym, że z trzech wymienionych znaków to dywizu najłatwiej użyć, kiedy korzysta się z klawiatury komputera czy telefonu, współcześnie coraz częściej zaczyna się on pojawiać w funkcji myślnika. Jest to jednak błąd, ponieważ jego funkcje są zupełnie inne. Pokrótce je przypomnę.

Jednym z najczęstszych typów konstrukcji, w których stosujemy łącznik, są nazwiska dwuczłonowe. Chodzi przy tym zarówno o nazwiska męskie, w których człon pierwszy najczęściej jest nazwiskiem herbowym albo też pseudonimem (np. Boy-Żeleński, Dunin-Borkowski, Grot-Rowecki, Korab-Brzozowski), jak i nazwiska żeńskie, w których człon pierwszy najczęściej jest nazwiskiem panieńskim lub herbowym (np. Korwin-Piotrowska, Miś-Kowalska, Pawlikowska-Jasnorzewska). Rzadziej zdarza się, że dywizem łączymy dwa odrębne nazwiska – taka praktyka dotyczy sytuacji, gdy mowa jest o dwóch osobach, które są twórcami lub odkrywcami czegoś. Tytułem przykładu można przywołać następujące połączenia: choroba Heinego-Medina, choroba Leśniowskiego-Crohna, prawo Kopernika-Greshama, waga Mohra-Westphala, zespół Peutza-Jeghersa.

Druga grupa konstrukcji to także nazwy własne, ale tym razem nie osobowe, lecz miejscowe. Otóż dywizu należy używać w tych nazwach, które są złożone z dwóch rzeczowników. Dotyczy to przy tym nie tylko połączeń członów równorzędnych znaczeniowo (np. Bielsko-Biała, Golub-Dobrzyń, Kędzierzyn-Koźle, Kobyle-Gródek, Laskowo-Głuchy), lecz także połączeń nierównorzędnych znaczeniowo, to znaczy takich, w których drugi człon rzeczownikowy ma charakter określenia (np. Busko-Zdrój, Kraków-Płaszów, Lądek-Zdrój, Warszawa-Białołęka). Pisownia tej ostatniej grupy nazw zmieniła się (a precyzyjniej rzecz ujmując: została w ten sposób skodyfikowana, praktyka była bowiem różna) zupełnie niedawno, w pierwszych latach XXI wieku.

A skoro już o nazwach własnych mowa, to warto przypomnieć, że łącznik stosuje się również w połączeniach takich nazw z przedrostkami typu arcy-, eks-, mini-, post-, pseudo-, super-, ultra-, wice- itp. Piszemy zatem chociażby arcy-Niemiec, eks-Kanadyjczyk, post-Jugosławia, pseudo-Ukrainka, super-Słowak. Podobnie należy zapisywać połączenia nazw własnych z liczebnikiem ułamkowym, np. pół-Polka czy ćwierć-Kaszub.

Z dywizem piszemy także połączenia zarówno nazw własnych, jak i wyrazów pospolitych z synonimicznymi cząstkami niby- i quasi-, np.: niby-Włoszka, quasi-Rumun, niby-artysta, quasi-podwyżka itp.

Idziemy nr 05/2023

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter