Nowe wyrazy z Obserwatorium Językowego

fot.pixabay.com/CC0

Przed tygodniem przybliżyłem Państwu działające już od kilku lat Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego: jego założenia, cele, metody. Dziś czas, by pokazać przykłady efektów pracy tworzącego je zespołu.Przypomnę, że celem projektu jest odnotowywanie i opisywanie słów, które pojawiły się w polszczyźnie po roku 2000.

Na stronie internetowej pozytywnie zweryfikowane słowa (część nadesłanych propozycji z różnych przyczyn takiej weryfikacji nie przechodzi) są opisywane w postaci artykułów hasłowych, na które składają się: sam wyraz hasłowy, jego definicja, przykłady użycia, tzw. „wizualizacja”, czyli odesłanie do stron internetowych, na których dane słowo można znaleźć, data rejestracji słowa i jego ewentualnych modyfikacji, a także imię i nazwisko autora oraz redaktora. W niektórych artykułach hasłowych zamieszcza się także wymowę oraz opis gramatyczny.

Przyznam, że już przeglądanie samej listy haseł znajdujących się w bazie Obserwatorium robi ogromne wrażenie. Ileż zupełnie nowych słów trafiło w ostatnich latach do polszczyzny i zostało wyłapanych (trzeba mieć przecież świadomość tego, że bardzo wiele takich nowych słów pojawia się doraźnie, w konkretnych tekstach i nikt ich nie odnotowuje) przez internautów oraz badaczy! Oczywiście, niemało z nich to mniej lub bardziej przyswojone zapożyczenia, ale bardzo dużo jest też neologizmów świadczących i o ogromnych słowotwórczych możliwościach polszczyzny, i o niezwykłej kreatywności użytkowników języka w tym zakresie.

Listę nowych słów otwiera obecnie dość nietypowe jak na słownik hasło 2.0, a kończy żakini. Zapewne nie wszyscy Państwo się z nimi zetknęli, przytoczę więc stosowne definicje.

Konstrukcja 2.0 opisywana jest następująco: „o zjawisku, produkcie, usłudze itp., zwłaszcza takich, w których zaczęto wykorzystywać technologie informacyjne: znacząco ulepszony, różniący się na korzyść od tego, co było wcześniej”. Jak się okazuje, ten nowy twór używany jest dość często i to niekiedy w dość zaskakujących kontekstach, które sugerują – moim zdaniem – konieczność modyfikacji zacytowanego znaczenia. Sami autorzy hasła jako pierwszy ilustrujący cytat przywołują następujące zdanie: „Jan Stradowski, szef działu nauki »Focusa«, zaprasza do studia specjalistów od nauki, technologii i trendów cywilizacyjnych, by dyskutować z nimi o tym, jak wygląda dziś nowa wersja Homo sapiens — Człowiek 2.0 — i dokąd zmierza?”. Trudno powiedzieć, że człowiek 2.0 to człowiek „znacząco ulepszony, różniący się na korzyść od tego, co było wcześniej”. Mamy tu raczej do czynienia z pewną metaforyzacją, a zarazem rozszerzeniem znaczenia i łączliwości neologizmu 2.0. Podobnie zresztą jest w przypadku drugiego cytatu zamieszczonego w artykule hasłowym: „Od I Niedzieli Adwentu 2014 roku realizowany jest nowy program: Serce 2.0, który jest odpowiedzią na wezwanie papieża Franciszka, by drogę przygotowań w obecnym roku wyznaczało kolejne z błogosławieństw: »Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą«”. Także tutaj 2.0 nie oznacza przecież niczego związanego z nowymi technologiami. Podobnie jest też w chyba najczęściej występującym kontekście z omawianym hasłem, czyli w wyrażeniu ustawa 2.0, powszechnie stosowanym na określenie nowej (obowiązującej od 1 października 2018 r.) ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Zostawmy jednak polemikę z opisem pierwszego hasła i przywołajmy definicję hasła ostatniego. Otóż żakini to wcale nie forma żeńska od rzeczownika żak w znaczeniu „student”, lecz wyraz używany jako określenie „dziewczynki startującej w zawodach sportowych w najmłodszej grupie wiekowej, zazwyczaj poniżej 12. roku życia”. Przyznam, że nigdy się z nim nie spotkałem.

Kolejne przykłady nowych słów w następnych odcinkach.

Idziemy nr 43 (783), 25 października 2020 r.