29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

O działach językoznawstwa

Ocena: 0
1296

Ubiegłotygodniowy odcinek poświęcony wewnętrznemu zróżnicowaniu najbliższej mi dyscypliny naukowej, czyli językoznawstwa, zakończyłem uwagą o wyróżnianiu językoznawstwa teoretycznego i stosowanego, którego przykładem może być chociażby kultura języka.

fot. pixabay.com/CC0

Ubiegłotygodniowy odcinek poświęcony wewnętrznemu zróżnicowaniu najbliższej mi dyscypliny naukowej, czyli językoznawstwa, zakończyłem uwagą o wyróżnianiu językoznawstwa teoretycznego i stosowanego, którego przykładem może być chociażby kultura języka. Ta subdyscyplina jest wyodrębniana według innego kryterium jako zasadnicza część językoznawstwa normatywnego, które przeciwstawia się językoznawstwu opisowemu. Zgodnie z nazwą to drugie polega na analizie i obiektywnym opisie zjawisk językowych, to pierwsze zaś włącza także element oceny. Językoznawcy normatywiści nie tylko zatem opisują, lecz także wartościują, tzn. m.in. wskazują na to, które fakty językowe i dlaczego można (lub wręcz należy) oceniać krytycznie, jak ich unikać, co stosować zamiast form uznawanych za błędne itp.

Przedstawione dotychczas (tydzień temu i dzisiaj) rozróżnienia typów czy dziedzin językoznawstwa (jego swoistych subdyscyplin) opierały się przede wszystkim na kryterium przedmiotu badań i ich metodologii. Jeśli uwzględni się szczegółowy podział na poziomy czy też podsystemy języka, to można wyodrębnić kilka podstawowych działów językoznawstwa. Są to: fonetyka, fonologia, fleksja, słowotwórstwo, składnia i leksykologia. Większość tych terminów przewija się w mojej rubryce, warto więc przypomnieć ich znaczenia.

Fonetyka zajmuje się badaniem fizycznych aspektów dźwięków wytwarzanych przez ludzi w czasie mówienia. Przedmiotem oglądu jest tu więc sama artykulacja głosek czy wymowa ich połączeń, ale też np. opis i klasyfikacja poszczególnych głosek, ich cech fizycznych, a także akcent i intonacja (choć te ostatnie bywają też traktowane jako składowe fonologii). Współcześnie mówi się też np. o fonetyce audytywnej, czyli takiej, która zajmuje się odbiorem dźwięków, oraz psychofonetyce, której przedmiotem są reakcje, jakie dźwięki ludzkiej mowy wywołują w psychice ich odbiorcy.

Fonologia również zajmuje się dźwiękami ludzkiej mowy, ale pod względem funkcjonalnym: interesują ją znaczenie i funkcja tych dźwięków w morfemach, wyrazach i ich połączeniach. Jako że intonacja, a częściowo także akcent w dużej mierze są sfunkcjonalizowane (możemy za ich pomocą wyrazić np. niektóre emocje, ale też chociażby groźbę czy prośbę), niekiedy włącza się je właśnie do fonologii, a nie fonetyki.

Fleksja to dział lingwistyki, którego przedmiotem jest odmiana wyrazów, a więc opis deklinacji (odmiany przez przypadki i liczby) oraz koniugacji (odmiany przez czasy, osoby, tryby, strony i liczby). Analizuje się zatem regularności w tym zakresie, wzorce odmiany, ich zmiany na przestrzeni lat, oboczności, wyjątki itp.

Słowotwórstwo jest terminem chyba najlepiej znanym i najbardziej zrozumiałym dla niespecjalistów – jest to nauka o budowie wyrazów. Przedmiotem zainteresowania są zwłaszcza wyrazy podzielne słowotwórczo (inaczej mówiąc: derywaty), a bada się m.in. typy i funkcje poszczególnych formantów (czyli przedrostków, np. arcy-, wy- czy też przyrostków, np. -anie, -arz), modele słowotwórcze, a więc powtarzalne sposoby tworzenia nowych wyrazów, czy kategorie słowotwórcze, a więc grupy wyrazów utworzonych za pomocą różnych morfemów, ale mających to samo ogólne znaczenie (np. nazwy wykonawców czynności czy nazwy istot młodych).

Składnia to dział nauki o języku skupiony na budowie zdania, a więc m.in. częściach zdania pojedynczego (podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie, okolicznik) czy typach zdań złożonych.

I wreszcie leksykologia – dział językoznawstwa zajmujący się opisem i klasyfikacją zasobu słownictwa danego języka (czyli tworzących go wyrazów i wyrażeń, w tym frazeologizmów), a także relacji między nimi (takich jak chociażby polisemia, synonimia czy antonimia).

 

Idziemy nr 29 (718), 21 lipiec 2019 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter