29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

O różnych bowych "-busach"

Ocena: 0
776

Nowe słowa, o których na podstawie danych z Obserwatorium Językowego UW od jakiegoś czasu piszę, często powstają seryjnie.

fot.pixabay.com/CC0

Mechanizm jest taki, że ktoś tworzy – często żartobliwie, a przy tym wyraźnie doraźnie, na potrzeby konkretnej wypowiedzi – jakiś nowy wyraz, a jeżeli okaże się on trafny i przydatny, to na jego podstawie tworzone się kolejne neologizmy mające taką samą budowę. Widać to było już choćby w całej serii rzeczowników zakończonych na „-oza”, o których jakiś czas temu na tych łamach pisałem (punktoza, betonoza, słupkoza, pasteloza itp.). Na stronie internetowej Obserwatorium znaleźć można jeszcze wiele podobnych przykładów (choć serie są znacznie krótsze).

Pierwszym przykładem mogą być choćby rzeczowniki: bronkobus, dudabus, jarkobus, tuskobus i trzaskobus, a także nieco inaczej zbudowany PiS-bus. Myślę, że każdy z czytelników „Idziemy” zetknął się z tymi neologizmami w czasie kolejnych kampanii wyborczych – czy to w wyborach prezydenckich, czy też parlamentarnych. Oznaczają one autokary, którymi poruszali się wówczas po Polsce poszczególni kandydaci i działacze partyjni. Warto przy tym zauważyć, że człon „-bus” jest dodawany do nazwiska polityka (Duda – dudabus, Tusk – tuskobus), a jeżeli dane nazwisko jest zbyt długie – do skróconej wersji imienia (Bronisław – Bronek – bronkobus, Jarosław – Jarek – jarkobus). Wyjątkiem jest, rzecz jasna, PiS-bus, którego podstawą jest skrótowiec od nazwy partii. Model słowotwórczy okazał się, jak widać, bardzo produktywny, a same rzeczowniki były stosowane bardzo często – także dlatego, że pozwalały wielokrotnie przypominać o danym kandydacie.

Warto jeszcze zaznaczyć, że wymienione rzeczowniki – choć wyraźnie swoiste, bo oparte na nazwach własnych – nie są w polszczyźnie odosobnione, jeśli chodzi o wyrazy złożone z cząstką „-bus”. Odsyłają one np. do takich określeń, jak: mammobus (‘specjalny autobus przystosowany do wykonywania badań mammograficznych’), cytomammobus(‘specjalny autobus przystosowany do wykonywania badań cytologicznych i mammograficznych’) i słuchobus(‘specjalny autobus przystosowany do wykonywania badań słuchu (używany zwłaszcza w ramach kampanii społecznej Narodowy Test Słuchu)’). Nieco inny znaczeniowo jest gimbus (‘autobus dowożący uczniów gimnazjum do szkoły’) – w tym przypadku podstawowa funkcja pojazdu jest zachowana. Te wszystkie słowa także zostały odnotowane przez twórców Obserwatorium Językowego.

W internecie trafiłem jeszcze na kilka podobnych słów: dentystobus (ale znalazłem tylko jedno poświadczenie tego rzeczownika – w rozmowach pasjonatów starych furgonetek wojskowych), onkobus (to nazwa specjalnego autobusu do badań onkologicznych zorganizowanych w ramach kampanii „Wyłącz raka” przez firmę Servier Polska) oraz energobus(to z kolei nazwa mobilnego centrum nauki o energii i prądzie, stworzonego przez Grupę Kapitałową Energa SA). Z kolei w starszych źródłach znaleźć można kilka innych nazw z tej grupy. Niewątpliwie najbardziej znany i najczęściej spotykany jest rzeczownik krwiobus (‘specjalny autobus przystosowany do pobierania krwi’), ale stosowane były także m.in. określenia muzeobus ‘autobus z wystawą objazdową’ (notowany w słowniku pod redakcją Witolda Doroszewskiego) czy kinobus ‘autobus do przewożenia aparatury projekcyjnej i jej obsługi’.

Jak widać, twórcy dudabusa i tuskobusa odwołują się do dość starego modelu słowotwórczego, ale go twórczo modyfikują: i formalnie, i znaczeniowo.

Idziemy nr 47 (787), 22 listopada 2020 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter