28 marca
czwartek
Anieli, Sykstusa, Jana
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Pęduszko i Zdobysław Żołędny

Ocena: 0
1977

Niewątpliwie jednym z mistrzów wykorzystywania potencji języka do osiągania efektów komicznych był Jeremi Przybora.

Fot. wikipedia / domena publiczna / Link

Jedną z ważnych funkcji, jakie nazwy własne mogą pełnić w tekstach literackich (i nie tylko literackich – także np. w publicystyce czy korespondencji, a z drugiej strony: np. w reklamach), jest wywoływanie efektu komicznego. Mogą do tego celu być wykorzystywane autentyczne nazwy własne stosowane przez danego autora w nietypowych kontekstach bądź też nazwy neologiczne, celowo tworzne tak, by wywoływać uśmiech czytelnika. Taki charakter miała część przywoływanych przez tygodniem nazw zaczerpiętych z pism Stanisława Lema, jednak komizm onomastyczny znacznie bardziej wyrazisty jest w tekstach o dominującej funkcji komicznej.

Niewątpliwie jednym z mistrzów wykorzystywania potencji języka do osiągania efektów komicznych był Jeremi Przybora. W jego tekstach znaleźć też można nzwy własne pełniące taką właśnie funkcję. Dziś tytułem przykładu przywołam garść nazw pochodzących z mniej znanego etapu twórczości Pryzbory, mianowicie z radiowego cyklu „Eterek”, który emitowany był od 1948 r.

Bohaterami „Eterka” było grono interesujących postaci, których część Przybora wyposażył w znaczące, a przy tym żatobliwe nazwiska. I tak np. główny bohater, profesor, który jest bardzo roztargniony i ciągle jest w ruchu, nosi nazwisko Pęduszko. Małżeństwo, które cechuje dynamizm, a przy tym wybuchowość, nazywa się z kolei Trzepałko, dyrektor ogrodu zoologicznego – Żabiński, pewien bardzo ułożony, stateczny, ale przy tym nieco chłodny, oschły mężczyzna – Zimorodek, a niezbyt zdolny kompozytor i muzyk – Allan Mordęga. Żartobliwe niewątpliwie jest też nazwisko Mimochodek. Wyrazistą motywację mają także nazwiska (a w jednym przypadku także imię) dwóch romantycznych, ale i dość przewrotnych kobieciarzy: Zmysłowicz i Zdobysław Żołędny. Z kolei jeden z naukowców nazywa się Hugo Sporopotrafiński, a inny badacz, pochodzący z Czech, nosi stylizowane na czeszczyznę, a zaczerpnięte ze znanego wiersza Brzechwy i dziecięcej wyliczanki nazwisko Entlicek Pentlicek.

Aluzyjne przywoływanie, naśladowanie języków obcych to częsty zabieg komiczny. Przybora w „Eterku” stosuje go kilkakrotnie. Poza profesorem Entlickiem Pentlickiem warto przywołać zwłaszcza pseudonazwiska osób z wyższych sfer, które wyobraża sobie Eufemia czytająca menu w pewnej restauracji: Książę Vol-au-vent, Hrabina de Volaille, Lord Cumberland, Wicehrabia Boeuf à la Strogonoff.

Inny rodzaj aluzji wykorzystał Przybora, tworząc nazwiska pewnej rodziny: otóż stylizuje on je na tzw. nazwiska legionowe. I tak mamy w związku z tym pułkownika, który nazywa się Lufa-Dufny, jego syna z żoną Lufiną-Dufniną i pięciorgiem Lufiąt-Dufniąt.

W „Eterku” śmieszą nie tylko antroponimy. Autor tworzy także żartobliwe nazwy miejscowe, np. Ścięgna Morskie czy Mżawka. W tym drugim przypadku komizm nazwy wzmacnia to, że pochodził z niej jeden z pierwszych (rzecz jasna, zmyślonych) meteorologów.

Bardzo rzadko w tekstach literackich (także tych o dominującej funkcji komicznej) spotkać można żartobliwe nazwy instytucji czy organizacji. Przed tygodniem podawałem takie przykłady z powieści Lema, ale i w „Eterku” można znaleźć tego typu nazwy, jak choćby Związek Zawodowy Chuliganów i Łobuzów. Warto dodać, że nazwa ta przez samych zainteresowanych zapisywana jest w postaci skrótowca z błędem: ZZHŁ, co zresztą wytyka im profesor Pęduszko.

 

Idziemy nr 21 (710), 26 maj 2019 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 28 marca

Wielki Czwartek
Daję wam przykazanie nowe,
abyście się wzajemnie miłowali,
tak jak Ja was umiłowałem.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 13, 1-15
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter