Przecinek przed "i"

Jak wiadomo, polska interpunkcja jest dość trudna i w związku z tym w każdym typie tekstów, nawet starannych i oficjalnych, można znaleźć wiele przykładów naruszenia norm interpunkcyjnych. Wiąże się to nie tylko z nieznajomością odpowiednich zasad, lecz także z tym, że niektóre z nich dla przeciętnego użytkownika języka są niejasne, a o wielu – zwłaszcza tych subtelniejszych – nie uczy się w szkole podstawowej i gimnazjum. Część norm dotyczących właściwego używania znaków interpunkcyjnych w praktyce szkolnej jest też upraszczana po to, by łatwiej je było zapamiętać. Niekiedy powoduje to utrwalanie stereotypowych, a przez to w gruncie rzeczy nieprawdziwych przekonań.

Jedną z powszechnie znanych zasad interpunkcyjnych jest ta, która mówi, że nie stawia się przecinka przed spójnikiem „i”. Czy tak sformułowana (niewątpliwie w tej postaci utrwalona w świadomości chyba każdego użytkownika polszczyzny) norma jest prawdziwa? I tak, i nie. Tak, ponieważ rzeczywiście w najbardziej typowych kontekstach spójnik „i” nie wymaga przecinka; nie, ponieważ istnieją typy konstrukcji, w których przecinek przed tym spójnikiem jest konieczny. Niewiedza w tym zakresie powoduje powstawanie stosunkowo licznych błędów.

Kiedy należy stawiać przecinek przed „i”? Przede wszystkim wówczas, gdy spójnik ten powtarza się w zdaniu w tej samej funkcji. Należy zatem napisać np.: I dzięcioł trójpalczasty, i błotniak stawowy, i orzeł przedni są w Polsce pod ochroną; ale np.: Dzięcioł trójpalczasty i orzeł przedni są w Polsce bardzo rzadkimi ptakami i podlegają ochronie. W pierwszym zdaniu spójnik „i” wprowadza elementy wyliczenia, trzykrotnie występuje więc w tej samej funkcji, dlatego też przed drugim i trzecim wystąpieniem wymagany jest przecinek. W drugim zdaniu spójnik ten wprawdzie został użyty dwukrotnie, ale za pierwszym razem łączy on wyrazy występujące w szeregu, a za drugim razem – dwa zdania. Nie występuje zatem w tej samej funkcji, dlatego też przed drugim „i” nie należy stawiać przecinka.

Zgodnie z ogólną zasadą, przecinkami (lub innymi znakami interpunkcyjnymi) zawsze należy wydzielać elementy wtrącone. Trzeba to zatem robić także wtedy, gdy część zdania po wtrąceniu rozpoczyna się spójnikiem „i”. Należy napisać zatem np.: Kos, który często przylatuje do mojego karmnika, i sójka siedzą na brzozie, ponieważ zdanie główne: Kos i sójka siedzą na brzozie zostało tu rozbite zdaniem podrzędnym wtrąconym: który często przylatuje do mojego karmnika.

Jeśli będziemy pamiętali o obu wspomnianych wyżej zasadach, nie zdziwimy się, kiedy spotkamy następujące zdanie: Piotr, od dawna interesujący się bibliofilstwem, i Paweł, który dopiero zaczyna zbierać książki, chodzą do księgarni i antykwariatów, by oglądać i kupować i książki, i czasopisma, i różne druki ulotne.


dr Tomasz Korpysz
Idziemy nr 11 (340), 11 marca 2012 r.