29 marca
piątek
Wiktoryna, Helmuta, Eustachego
Dziś Jutro Pojutrze
     
°/° °/° °/°

Skąd się biorą frazeologizmy?

Ocena: 5
1160

Skoro już wiemy, czym są związki frazeologiczne i przysłowia oraz jakie warunki muszą być spełnione, aby jakieś połączenie wyrazowe mogło zostać uznane za frazeologizm (lub przysłowie), zastanówmy się nad źródłami takich konstrukcji.

fot.wikipedia.com

Zanim jednak do tego przejdziemy, warto na chwilę zatrzymać się jeszcze nad tym, jak odróżnić frazeologizm od przysłowia. Zwykle różnicę tę opisuje się następująco: frazeologizmy (podobnie jak wyrazy) są składnikami, z których budujemy zdania i teksty, jednak co do zasady nie funkcjonują samodzielnie, jako zamknięte całości. Tymczasem przysłowia są właśnie samodzielnymi, minimalnymi tekstami, utrwalonymi w zasobie leksykalnym jakiejś wspólnoty.

Wróćmy do naszego najważniejszego dzisiejszego problemu. Skąd się biorą frazeologizmy? Kiedy zadaję takie pytanie studentom, najczęściej wskazują oni na Biblię i mitologię. Rzeczywiście, jako teksty od setek lat obecne w polskiej kulturze, powszechnie i dobrze (przynajmniej fragmentarycznie) znane, odcisnęły one bardzo wyraźny ślad w polszczyźnie – przede wszystkim właśnie w jej zasobie frazeologicznym. Są one źródłem dużej grupy utartych połączeń (zwykle erudycyjnych, charakterystycznych dla wypowiedzi podniosłych, oficjalnych, szczególnie starannych), występujących w podobnej formie w wielu językach. Stanowią przy tym wyrazisty znak wspólnoty kulturowej, zrozumie je bowiem większość wykształconych osób z wielu europejskich i nie tylko europejskich krajów. Podstawą takich związków frazeologicznych są albo konkretne biblijne cytaty, albo też jakieś postaci, sytuacje, zdarzenia, o których mówi się w Biblii lub mitach.

Któż z nas nie zna np. następujących związków frazeologicznych, które są biblizmami: arka Noego, chodzić jak błędna owca, Judaszowe srebrniki, kraina mlekiem i miodem płynąca, manna z nieba, (niech) nie wie lewica, co czyni prawica, niewierny Tomasz, od Annasza do Kajfasza, rzucać perły przed wieprze, umywać ręce, wdowi grosz, wieża Babel, zakazany owoc, zamienić się w słup soli, ziemia obiecana. Podobnie powszechnie znane są choćby następujące frazeologizmy, których źródłem jest mitologia grecka i rzymska: ciskać gromy, dosiąść Pegaza, jabłko niezgody, kompleks Edypa, miecz Damoklesa, męki Tantala, nić Ariadny, nić życia, objęcia Morfeusza, puszka Pandory, stajnia Augiasza, strzała Amora, szata Dejaniry, złote runo.

W naszym kręgu kulturowym w wielu językach istnieją także frazeologizmy pochodzące z ważnych tekstów starożytnych (jak np. „Iliada”, „Odyseja”, które zresztą były oparte na mitach, czy bajki Ezopa), ale też związane z historią antyczną, postaciami i realiami tamtych czasów. Przykładowo wymienić można chociażby następujące konstrukcje: drakońskie prawa, i ty, Brutusie, przeciwko mnie?, kości zostały rzucone, lwia część, między Scyllą a Charybdą, olimpijski spokój, pięta Achillesa, przekroczyć Rubikon, pyrrusowe zwycięstwo, stroić się w cudze piórka, wierny jak Penelopa, węzeł gordyjski.

Znajomość przywołanych frazeologizmów wymaga pewnej kompetencji językowej i szerzej: kulturowej, dlatego też niemała część z nich na naszych oczach odchodzi do lamusa, a przynajmniej znika z czynnego zasobu słownictwa współczesnych Polaków. Wyraźnie jest to widoczne zwłaszcza wśród młodszych użytkowników polszczyzny.

A skoro już o odchodzeniu do lamusa mowa, to tego typu frazeologizmy mają zupełnie inne źródła. Ale o tym już w jednym z kolejnych odcinków.

Idziemy nr 27 (869), 03 lipca 2022 r.

PODZIEL SIĘ:
OCEŃ:
- Reklama -

DUCHOWY NIEZBĘDNIK - 29 marca

Wielki Piątek
Dla nas Chrystus stał się posłusznym aż do śmierci, i to śmierci krzyżowej.
Dlatego Bóg wywyższył Go nad wszystko i darował Mu imię ponad wszelkie imię.

+ Czytania liturgiczne (rok B, II): J 18, 1 – 19, 42
+ Komentarz do czytań (Bractwo Słowa Bożego)

ZAPOWIADAMY, ZAPRASZAMY

Co? Gdzie? Kiedy?
chcesz dodać swoje wydarzenie - napisz
Blisko nas
chcesz dodać swoją informację - napisz



Najczęściej czytane artykuły



Najwyżej oceniane artykuły

Blog - Ksiądz z Warszawskiego Blokowiska

Reklama

Miejsce na Twoją reklamę
W tym miejscu może wyświetlać się reklama Twoich usług i produktów. Zapraszamy do kontaktu.



Newsletter