Wujostwo przyjechali spóźnieni

fot.pixabay.com/CC0

Jak wynika z poprzedniego odcinka naszego cyklu, tworzące związek zgody połączenia wyrazów nadrzędnych, określanych z podrzędnymi, określającymi niekiedy bywają kłopotliwe. Jednakże błędy w tym zakresie nie są zbyt częste. Znacznie powszechniejsze są niepoprawne związki między podmiotem a orzeczeniem, czyli tzw. związki główne.

Zgoda formalna między podmiotem a orzeczeniem, jak już pisałem, może dotyczyć jedynie niektórych kategorii gramatycznych, ale i w ich przypadku często dochodzi do naruszenia zasad normatywnych. Dzieje się tak zwłaszcza wtedy, gdy funkcję podmiotu pełnią nieco rzadsze lub mniej typowe rzeczowniki.

Pierwszą taką grupą są nazwy par małżeńskich. Wiemy już (pisałem o tym ostatnio), że wymagają one przymiotników i zaimków w rodzaju męskoosobowym, a więc np.: drodzy wujostwo, szanowni profesorostwo, dostojni ambasadorostwo czy ci kuzynostwo. Jednakże nie wszyscy pamiętają, że taką samą formę gramatyczną powinno mieć także orzeczenie. Należy więc mówić np. Wujostwo przyjechali na nasze wesele nieco spóźnieni, Profesorostwo Kowalscy zaprosili współpracowników na kolację, Nowi ambasadorostwo zorganizowali eleganckie przyjęcie czy Kuzynostwo do łez zaśmiewali się z zabawnych powiedzonek ich syna.

Kolejny przypadek to zdania, w których funkcję podmiotu pełni skrótowiec. Współczesne rozstrzygnięcia normatywne stanowią, że formy gramatyczne skrótowca (a konkretnie liczba i rodzaj) zależą od tego, który poziom normy stosuje się do oceny danej wypowiedzi. W tekstach realizujących wymogi normy standardowej formy skrótowca określa się (czy raczej: można określać) na podstawie jego wymowy. I tak: rodzaj męski mają te, które (raz jeszcze podkreślę: w wymowie) kończą się na spółgłoskę (np. MDM, MEN, PDiM), rodzaj żeński – te zakończone na nieakcentowane „-a” (np. FIFA, CPLiA) oraz niektóre zakończone na „-a” akcentowane (np. AGH), wreszcie rodzaj nijaki przypisujemy skrótowcom zakończonym na „-e”, „-i”, „-o” oraz „-u” (np. PKP, EBI, PKO, UKSW). W nieoficjalnej polszczyźnie możemy więc konstruować połączenia typu MDM przeszedł gruntowną modernizację, MEN nie odniósł się do postulatów rodziców, PDiM zorganizował debatę na temat dostępu do przedszkoli, PKP zamknęło kolejną nierentowną linię, UKSW w tym roku otworzyło kierunek lekarski itp. Jednakże w tekstach oficjalnych, do których oceny stosuje się kryteria normy wzorcowej, zdania te zostałyby uznane za niepoprawne. W takim przypadku należy bowiem zachowywać zgodność form orzeczenia z formami głównego członu nazwy będącej rozwinięciem skrótowca. Wzorcowe byłyby więc zdania: MDM przeszła gruntowną modernizację (bo: Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa), MEN nie odniosło się do postulatów rodziców (bo: Ministerstwo Edukacji Narodowej), PDiM zorganizowała debatę na temat dostępu do przedszkoli (bo: Partia Dzieci i Młodzieży), PKP zamknęły kolejną nierentowną linię (bo: Polskie Koleje Państwowe), UKSW w tym roku otworzył kierunek lekarski (bo: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego).

Na marginesie warto podkreślić, że uzgadnianie formy orzeczenia z formą najważniejszego rzeczownika znajdującego się w nazwie, a nie z formą samego skrótowca niejednokrotnie pozwala uniknąć problemów z właściwym zrozumieniem tekstu. Zdanie W ubiegłym miesiącu UW zorganizowało spotkanie z Tadeuszem Mazowieckim jest przecież niejasne, ponieważ występujący w nim skrótowiec może odnosić się do dwóch nazw. Należy więc pisać: W ubiegłym miesiącu UW zorganizował spotkanie z Tadeuszem Mazowieckim (jeśli chodzi o Uniwersytet Warszawski) lub też W ubiegłym miesiącu UW zorganizowała spotkanie z Tadeuszem Mazowieckim (jeśli chodzi o Unię Wolności).

Idziemy nr 44 (733), 03 listopada 2019