Celiakia

Choroba spowodowana jest przez gluten, frakcję białek znajdującą się w ziarnach przede wszystkim pszenicy, ale także żyta, owsa i jęczmienia. Pod wpływem glutenu dochodzi do wytwarzania przeciwciał, a następnie do reakcji immunologicznej, której skutkiem jest zanik kosmków jelitowych.

Kosmki jelitowe to wypustki jelit odpowiedzialne za wchłanianie produktów żywnościowych. Mają wielkość od 0,3 do 1,5 mm. Znajdują się na nich mikrokosmki. Dzięki takiej budowie powierzchnia jelit jest bardzo duża: sięga 200 m²! Jeśli kosmki zanikają, to produkty żywnościowe nie są wchłaniane lub ich wchłanianie jest zmniejszone. Zmienia się także perystaltyka jelit, co nasila zaburzenia. Przyczyna choroby nie jest do końca znana. Wiadomo, że pewną rolę odgrywają predyspozycje genetyczne. Większa jest szansa zachorowania, jeśli celiakia występuje u najbliższych (pierwszy stopień pokrewieństwa: rodzice, rodzeństwo, dzieci). Udowodniono także rolę procesów immunologicznych i zapalnych w powstawaniu celiakii. Nieleczona celiakia postępuje i zaburzenia stają się coraz silniejsze.

Celiakia dotyczy szczególnie dzieci, ale może występować także u dorosłych, u których pojawia się najczęściej w wieku 30-40 lat. Typowym objawem u dzieci jest pojawienie się biegunki po wprowadzeniu glutenu do diety. Stolce są błyszczące (bo zawierają tłuszcz) i bardzo cuchną. Dziecko nie przybiera na wadze ani nie rośnie lub rośnie w mniejszym stopniu niż rówieśnicy. Człowiek dorosły chudnie mimo dobrego apetytu. Częste są bóle i wzdęcia brzucha. Zaburzenia wchłaniania mogą być powodem występowania objawów związanych z niedoborem witamin i mikroelementów. Czasem objawy są nietypowe, związane z zaburzeniem wchłaniania określonych produktów. Przykładem może być niedokrwistość z niedoboru żelaza czy osteoporoza będąca skutkiem zaburzeń wchłaniania wapnia. Nierzadko objawem choroby trzewnej są zaburzenia dotyczące wątroby, układu rozrodczego.

Rozpoznanie choroby nie jest łatwe. Badanie lekarskie – wywiad i badanie przedmiotowe – pozwalają jedynie na podejrzenie celiakii. Rozstrzygające są badania specjalistyczne: badanie krwi celem oznaczenia obecności przeciwciał oraz biopsja jelita. Czasem wykonuje się także badania genetyczne. Przed wykonaniem badań nie jest wskazane przechodzenie na dietę bezglutenową, ponieważ może to zafałszować wyniki.

Jak leczyć celiakię? Są dwa najważniejsze elementy terapii. Pierwszy i najważniejszy to dieta, czyli wykluczenie szkodliwego glutenu. Drugi to wyrównanie niedoborów niektórych substancji: żelaza, witamin, wapnia.

Dieta bezglutenowa jest obecnie coraz popularniejsza. W sklepach produkty bezglutenowe są specjalnie oznaczone. Zainteresowanych odsyłam do internetu.

Izabela Pakulska Autorka jest lekarzem Idziemy nr 40 (574), 2 października 2016 r.