Celiakia

fot. pexels.com

Prowokuje ją podaż glutenu – białka zawartego w pszenicy, życie, jęczmieniu. U chorych gluten wywołuje zanik kosmków jelitowych, dzięki którym wchłaniane są składniki odżywcze z posiłków. W efekcie prowadzi to do zaburzeń przyswajania, niedożywienia i niedoborów składników odżywczych. Celiakia ujawnia się już u niemowląt, po wprowadzeniu glutenu do diety, a przeoczona daje objawy między 30. a 50. rokiem życia, dwa razy częściej u kobiet.

Klasyczna celiakia wywołuje: wzdęcia, bóle brzucha, luźne stolce, nietolerancję laktozy, brak przyrostu masy ciała, wiotkość, powiększenie obwodu brzucha, opóźnienie wzrostu i dojrzewania, krzywicę, anemię z niedoboru żelaza. Siedem razy częściej celiakia przebiega jednak nietypowo, bez objawów jelitowych. Pojedynczym symptomem mogą być powikłania choroby: anemia przewlekła, afty, opryszczkowe zapalenie skóry, niedobór wzrostu, padaczka, depresja, niepłodność, osteoporoza wczesna czy stłuszczenie wątroby. Jedyną skuteczną metodą leczenia jest stosowanie diety bezglutenowej przez całe życie, dlatego ważne jest, aby rozpoznać chorobę jak najwcześniej, aby wprowadzenie diety chroniło przed powikłaniami.

Częstym powikłaniem nieleczonej dietą celiakii jest osteoporoza i związane z nią złamania, wywołane zaburzeniem wchłaniania wapnia. Także astma, wysoki poziom cholesterolu, hipoplazja szkliwa. Wzrasta ryzyko rozwoju nowotworów – w tym aż czterdzieści razy chłoniaka jelita cienkiego – ale ścisła dieta w ciągu pięciu lat redukuje ryzyko nowotworu do poziomu występującego w populacji. Częstym powikłaniem nieleczonej celiakii są zaburzenia psychiczne. Aż 10 proc. chorych cierpi na depresję, a zaburzenia zachowania widoczne są już w dzieciństwie. U 20 proc. kobiet z niewyjaśnioną niepłodnością i poronieniami wykryto celiakię.

Ryzyko celiakii u dziecka rośnie o 5–15 proc., gdy krewni pierwszego stopnia mają chorobę trzewną. Predyspozycję genetyczną można sprawdzić, badając obecność antygenów zgodności tkankowej HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8 – to wyznacza ryzyko 10–30 proc.! Naukowo wykazano, że częściej celiakia występuje u osób z dodatkową chorobą: cukrzycą typu I (ok. 10 proc.), autoimmunologiczną chorobą tarczycy (5 proc.), zespołem Downa (5–12 proc.), zespołem Turnera (4–8 proc.) i zespołem Williamsa (8 proc.), niedoborem całkowitego IgA (2–8 proc.).

Diagnostyka celiakii obejmuje badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwko: endomysium mięśni gładkich (EmA), transglutaminazie tkankowej (tTG) i deamidowanej gliadynie (DGP). Jeżeli występują, jest to wskazaniem do wykonania biopsji błony śluzowej jelita cienkiego (tzw. złoty standard), której wynik daje stuprocentowe rozpoznanie.

Od 2006 r. 16 maja obchodzimy w całej Europie Międzynarodowy Dzień Celiakii (MDC). To święto 1 proc. ludzi na świecie, a w Polsce ok. 400 tys. osób. Na szczęście celiakia należy do chorób, które leczymy bez stosowania chemicznych lekarstw.

Idziemy nr 09 (852), 27 lutego 2022 r.