Choroby zakaźne: szkarlatyna

Drodzy rodzice małych pacjentów: każda wysypka wymaga oceny lekarza i rozpoznania choroby. Rolą rodziców jest podanie leków przeciwgorączkowych, a lekarza – zbadanie dziecka. Nie zastępujcie lekarza i nie leczcie dziecka na własną rękę! Chorobę zakaźną lekarz zgłasza do sanepidu, natomiast rodzice – do żłobka, szkoły, przedszkola. Przy każdej zgłoszonej w przychodni wysypce badanie dziecka powinno odbyć się w izolatce na terenie ośrodka zdrowia. Po leczeniu lekarz zleca badanie moczu i krwi w poszukiwaniu ukrytych powikłań.

Płonica, czyli szkarlatyna, jest chorobą zakaźną z charakterystyczną wysypką. Dzieci zakażają się drogą kropelkową przy epidemii w żłobku lub przedszkolu. Jest wywoływana przez paciorkowce gr. A – bakterie najczęściej atakujące układ oddechowy. Szkarlatyna może być ciężką chorobą lub przebiegać poronnie, ale wiąże się z powikłaniami, dlatego wymaga bezwzględnie leczenia antybiotykiem.

Klasyczne objawy to gorączka, gorsze samopoczucie dziecka, znaczne osłabienie. Maluchy, nawet po obniżeniu gorączki, nie chcą się bawić i jeść. Z reguły trzeba podawać i paracetamol, i ibuprofen. Początkowa bladość twarzy ustępuje czerwonemu zabarwieniu policzków i schodzącej na dolne partie ciała plamkowej wysypce, jak po uderzeniu szczotką. Świąd zmusza dziecko do drapania się, co pozostawia ślady na skórze. Tuż przed wysypką skóra jest szorstka jak gęsia skórka. Wysypka cofa się, zostawiając ogniska łuszczącej się skóry. Śluzówki migdałków i języka są malinowego koloru z powiększonymi w głębi kubkami smakowymi. Gardło ma typowe objawy anginowego zapalenia migdałków z nalotami i z powiększeniem węzłów chłonnych podżuchwowych. Objawy dodatkowe to bóle brzucha i wymioty, mdłości jak w anginie. Dlatego część rodziców uważa, że dziecko ma zatrucie pokarmowe. Potocznie mówi się, że płonica to cięższa angina z wysypką. To dobre określenie, bo w obu chorobach objawem głównym jest bakteryjne zapalenie gardła wywołane przez paciorkowca, a wysypka rozróżnia te choroby.

Powikłania nieleczonej szkarlatyny to ropień gardłowy, ropne zapalenie uszu i opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie kości i stawów ograniczające ich dalszy wzrost, reumatyczne zapalenie stawów, kłębkowe zapalenie nerek oraz zapalenie mięśnia serca. Powikłania immunologiczne odległych narządów związane są z produkcją przeciwciał wobec nich. Bakterie sprytnie upodabniają swe białka do białek tkanek ludzkich (zjawisko mimikry), a nasz układ odporności przez pomyłkę wytwarza autoprzeciwciała wobec własnych tkanek i je niszczy.

Najważniejsze jest prawidłowe leczenie antybiotykiem. Płonica i angina nie dadzą się wyleczyć ziołami, bo konsekwencją są powikłania. Jeszcze 50 lat temu około 25 proc. chorych na szkarlatynę dzieci umierało, a te, które wyzdrowiały, często stawały się inwalidami, miały chore serce czy krótszą nogę. Obecnie dzięki antybiotykom śmiertelność nie przekracza 1 proc.


Grażyna Rybak – specjalista chorób dzieci
Idziemy nr 10 (339), 4 marca 2012 r.