Komórki macierzyste

pixabay.com

Komórki macierzyste są to niedojrzałe i niewyspecjalizowane komórki, które znajdują się w organizmie. Można powiedzieć, że człowiek (i nie tylko on) powstaje z komórki macierzystej, jaką jest zygota, czyli zapłodniona komórka jajowa. Na początku powstają same komórki macierzyste, które później gromadzą się w trzy skupiska zwane listkami zarodkowymi, a potem w obrębie każdego listka zarodkowego osiągają dojrzałość komórek jednego typu. Komórki macierzyste mają dwie niezwykłe cechy. Mogą się dzielić, ale także potrafią różnicować się w zależności od potrzeby. To dzięki nim możliwy jest nie tylko rozwój somatyczny człowieka, ale nawet odnowa naskórka, nabłonka jelit i innych tkanek.

Komórki macierzyste mogą być pozyskane z kilku źródeł: ze szpiku kostnego (tzw. przeszczep szpiku), z tkanki tłuszczowej, ze zdrowych organów oraz z krwi pępowinowej. Te metody pozyskiwania komórek macierzystych są w pełni akceptowane przez Kościół. Im „młodsze” komórki, tym lepiej. W najwcześniejszym okresie rozwoju są komórki izolowane z zarodków, jednak kwestie etyczne uniemożliwiają ich stosowanie, poza tym takie komórki mogą prowadzić do powstawania nowotworów.

Bardzo cennym źródłem komórek macierzystych jest krew pępowinowa. Komórki macierzyste z niej uzyskane są bardziej żywotne, mają dłuższe telomery (fragmenty chromosomu umożliwiające większą liczbę podziałów).

Łożysko i pępowina po porodzie traktowane są jak odpad, tymczasem zawierają niezwykle cenny materiał – krew bogatą w komórki macierzyste, którą warto przechować – mówi się o „bankowaniu krwi pępowinowej dziecka”. Kobieta powinna zgłosić chęć przekazania krwi do banku w trzecim trymestrze ciąży. Jest to zupełnie bezpieczne dla dziecka i matki, ponieważ krew jest pobierana zaraz po porodzie z tej części sznura pępowinowego, która połączona jest z łożyskiem i za chwilę będzie wyrzucona. Niestety, bankowanie krwi nie jest refundowane przez NFZ, więc rodzice sami muszą ponieść koszty. Taka krew może być wykorzystana w przyszłości dla danego dziecka w razie ciężkiej choroby albo do przeszczepu dla innego członka rodziny po badaniu antygenów zgodności HLA. Metoda ta jest wykorzystywana w leczeniu około stu chorób onkologicznych i hematologicznych. Taką krew magazynuje się w Polskim Banku Komórek Macierzystych (PBKM), można ją pobrać tylko raz w życiu, zaraz po porodzie.

Komórki macierzyste pobierane są także z tkanki tłuszczowej (najczęściej) lub ze szpiku (zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, trwa około 10 minut). Podejmowane są próby leczenia chorób hematologicznych, kardiologicznych, gastrologicznych i dermatologicznych.

Coraz częściej leczenie komórkami macierzystymi stosują ortopedzi. Szczególnie obiecujące jest leczenie niektórych ostrych i przewlekłych zmian pourazowych. Komórki same rozpoznają, w kierunku jakich tkanek mają się różnicować! Komórki macierzyste w różnych tkankach odnawiają się w różnym tempie, w sercu i w mózgu – bardzo wolno.

Idziemy nr 01 (844), 02 stycznia 2022 r.