Sól i sód

fot. pexels.com

Spożywając 5 g soli, dostarczamy do organizmu około 2 g sodu. WHO zaleca ograniczenie spożycia soli właśnie do 5 g dziennie, czyli jednej łyżeczki. 60-70% spożywanej soli zawarte jest w produktach, szczególnie w żywności przetworzonej (w przetworach mięsnych i rybnych, żółtych serach, płatkach śniadaniowych, wszystkich fast foodach, pieczywie, produktach mlecznych oraz zbożach). Pozostałe 30-40% znajduje się w solniczce.

Sód, podobnie jak potas, to elektrolity niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pełnią ważną rolę w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej oraz wodno-elektrolitowej, odpowiadają także za przewodnictwo nerwowo-mięśniowe. Ważna jest równowaga między ilością sodu i potasu. W organizmie najwięcej sodu znajduje się w płynie zewnątrzkomórkowym – jego stężenie w osoczu mieści się w granicach 135-145 mmol/l.

Zdrowy organizm reguluje poziom sodu głównie przez nerki. Odpowiedzialne są za to hormony, które regulują ilość sodu wydalanego z moczem (hormon natriuretyczny zwiększa, aldosteron zmniejsza), a także hormony zapobiegające utracie wody (ADH, hormon antydiuretyczny). Ważnym czynnikiem jest także kontrola pragnienia. Gdy stężenie sodu we krwi wzrasta o 1%, zwiększa się pragnienie. Zaburzenie któregoś z tych mechanizmów powoduje, że poziom sodu będzie nieprawidłowy. Oznaczając stężenie sodu we krwi, koniecznie trzeba ocenić także stopień nawodnienia organizmu oraz wydolność nerek. Przykładowo, stwierdzenie niskiego poziomu sodu u osoby przewodnionej (np. z powodu niewydolności krążenia czy nerek), trzeba leczyć ograniczeniem ilości wypijanych płynów, a nie podawaniem sodu. Niski poziom sodu wynika wówczas z „rozcieńczenia”. Odwrotnie – wysoki poziom sodu w przebiegu gorączki, sepsy, intensywnego pocenia się trzeba leczyć uzupełnieniem płynów.

Objawy niedoboru zależą nie tylko od stężenia sodu we krwi, ale także od tego, w jakim tempie ten niedobór się pojawił. Najczęściej występują: bóle głowy, osłabienie, nudności, spadek ciśnienia tętniczego; potem wymioty, senność, drgawki, później zaburzenia orientacji, uszkodzenie mózgu do śpiączki włącznie.

Objawy nadmiaru sodu (hipernatremii) zależą przede wszystkim od szybkości zwiększania stężenia sodu. Początkowo pojawia się większe pragnienie, osłabienie, zaburzenia koncentracji, potem zaburzenia napięcia mięśni, omamy (bo odwodnione są komórki mózgowe), gorączka.

Według statystyk ilość spożywanej soli jest znacznie wyższa od zalecanej (ok. 10-12 g). Ograniczenie spożycia soli jest szczególnie wskazane u osób z nadciśnieniem tętniczym i chorobami nerek. Istnieją doniesienia, że spożywanie dużej ilości soli może przyczyniać się do rozwoju raka żołądka, przełyku, nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi. Jeśli zaczniemy mniej solić, po pewnym czasie okaże się, że znacznie mniej soli potrzebujemy.

Idziemy nr 11 (854), 13 marca 2022 r.