Wczesne cechy autyzmu

fot. Paul Hanaoka/Unsplash

Polega na trudności w odczytywaniu i okazywaniu uczuć i zaburzonej zdolności budowania relacji międzyosobowych. Objawy widoczne są już w pierwszych miesiącach życia. Im wcześniej rozpozna się zaburzenie i rozpocznie terapię, tym lepsze rokowania dla rozwoju dziecka. Rodzice są najlepszymi obserwatorami. Powinni zwracać uwagę na brak umiejętności, które dziecko osiąga w trakcie rozwoju.

Zdrowe trzymiesięczne niemowlę uważnie patrzy w oczy osoby pochylonej nad nim i odpowiada uśmiechem. Półroczne dziecko powinno śledzić przesuwane po linii poziomej przedmioty, np. grzechotkę. Powinno odczytywać informacje z mimiki drugiej osoby i korzystać z nich do kontroli własnych emocji. Widzę to w gabinecie – zaniepokojone moim dotykiem niemowlę odruchowo patrzy na matkę i gdy ta się uśmiecha, ono także odpowiada uśmiechem mamie i mnie. Jeżeli matka jest spięta, dziecko odczuwa niepokój i zaczyna płakać. To jest tzw. odniesienie społeczne (ang. social referencing). W wieku 8–12 miesięcy dzieci, nawiązując kontakt, tworzą „pole wspólnej uwagi”, np. wskazują rodzicowi palcem interesujący je przedmiot. Wchodzą w interakcje z drugą osobą, uśmiechają się. Dziewięciomiesięczne dziecko powinno reagować na swoje imię. W wieku 12 miesięcy często patrzą na osoby, ale znacznie częściej na znane. Brak tych umiejętności powinien sprowokować rodziców do kontaktu z lekarzem, który oceni na wizycie cechy dziecka i zadecyduje o podjęciu diagnostyki w kierunku spektrum autyzmu.

Dzieci 13–15-miesięczne korzystają w relacjach z gestów dłoni, ciała i mimiki twarzy. Brak gestów oraz wskazywania przedmiotów jest niepokojący. Półtoraroczne dzieci powinny demonstrować złożone zachowania społeczne: spojrzenie, zróżnicowaną mimikę, intonację głosu i gestykulację. Powinny mówić pojedyncze słowa i rozumieć kierowane do nich proste wypowiedzi, np. daj misia. Do niepokojących objawów należy brak integracji wzrokowo-motorycznej, np. przy sięganiu po zabawkę, oraz zachowania stereotypowe – powtarzające się ruchy dłoni lub ciała, patrzenie na ruchome przedmioty, a unikanie patrzenia w oczy. Także brak zachowań podejmowanych z własnej inicjatywy i brak naśladowania innych osób.

Z badań wynika, że to rodzice pierwsi zauważają niepokojące objawy. W kolejnych miesiącach nieprawidłowości u dzieci ze spektrum autyzmu jest coraz więcej, w tym nietypowe reakcje na bodźce zmysłowe (zatykanie uszu przy muzyce). Warto zapamiętać, że wczesne oznaki spektrum autyzmu objawiają się jako braki w umiejętnościach należnych dla wieku lub nadmiar różnych zachowań nietypowych. Najczęstsze deficyty dostrzegane u dzieci autystycznych to brak lub słabo wyrażone spojrzenie w oczy, zaburzenie uwagi, opóźnione umiejętności ruchowe, nieumiejętność uśmiechu społecznego, niepodążanie wzrokiem, brak pola wspólnej uwagi, mało gestów, brak integracji wzrokowo-motorycznej i naśladowania. Wczesna rehabilitacja przynosi szybką poprawę rozwoju.

Idziemy nr 17/2023