Żelazo

fot. pexels.com

Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, białka znajdującego się w krwinkach czerwonych, odpowiedzialnego za transport tlenu w organizmie. Dostarczane jest do organizmu w pokarmach. W produktach mięsnych (szczególnie wołowina, cielęcina, baranina, gęś, kaczka, wątróbka i inne podroby, jajka i mięczaki) występuje żelazo hemowe, łatwo przyswajalne, którego wchłanianie nie jest zależne od potrzeb organizmu. Przy dużym spożyciu istnieje ryzyko, że żelaza będzie za dużo.

Z kolei zawarte w produktach pochodzenia roślinnego tzw. żelazo niehemowe wchłania się gorzej. Organizm sam to reguluje – jeśli jego ilość jest wystarczająca, wchłanianie jest mniejsze.

Wchłanianie żelaza zaczyna się w żołądku – przy czym znaczenie ma kwasowość soku żołądkowego – dalej dostaje się ono do dwunastnicy, potem do jelita cienkiego, skąd trafia do krwi. Zanim dostanie się do krwinek czerwonych, odbywa długą drogę, łącząc się z białkami krwi. Te procesy są istotne w diagnostyce niedokrwistości. Stosowanie leków zmniejszających kwasowość soku żołądkowego zmniejsza wchłanianie żelaza.

Przyczyną niedokrwistości bywa niedostateczna podaż żelaza w diecie. Orzechy, rośliny strączkowe, brukselka, brokuły, jarmuż, natka pietruszki, suszone morele, śliwki, figi, daktyle to produkty szczególnie polecane u takich pacjentów. Natomiast wapń, fosforany i fityniany utrudniają wchłanianie żelaza. Fityniany zawarte są w ziarnach zbóż i w roślinach strączkowych; aby poprawić ich wchłanianie, należy moczyć je kilka godzin, a potem gotować koniecznie w świeżej wodzie. Przyjmowanie dużej ilości nabiału także zmniejsza wchłanianie żelaza.

Przyczyn niedoboru jest wiele, najczęściej jest nią utrata krwi. Nie tylko duże krwotoki, ale nawet niewielkie przewlekłe krwawienie może być przyczyną znacznej niedokrwistości. Zawsze trzeba szukać miejsca krwawienia. Najbardziej podejrzany jest cały przewód pokarmowy, zaczynając od żołądka (przyjmowanie dużych ilości leków przeciwbólowych zwiększa ryzyko krwawienia), kończąc na krwawieniu z hemoroidów. U młodych kobiet niedobór żelaza najczęściej jest skutkiem obfitych menstruacji. Inną przyczyną mogą być choroby układu moczowego lub krwi.

Niedobór żelaza daje typowe dolegliwości: osłabienie, zaburzenia koncentracji uwagi, bladość skóry i śluzówek, brak apetytu, wypadanie włosów, łamliwość paznokci. Jeśli pojawiają się takie dolegliwości, najlepiej zrobić badania krwi. Wykonanie samej morfologii może wskazywać na niedobór żelaza, należy jednak oznaczyć także poziom żelaza we krwi, a w razie potrzeby wykonać jeszcze dokładniejsze badania. Leczenie niedoboru polega na podawaniu preparatów żelaza, najczęściej w tabletkach lub w syropie, a pierwsze efekty pojawiają się dopiero po mniej więcej dwóch tygodniach. Preparaty żelaza lepiej wchłaniają się w obecności witaminy C, więc dobrze popijać je sokami z owoców cytrusowych.

Idziemy nr 47 (838), 21 listopada 2021 r.