Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, to jest zasada.
fot. pexels.com
Urlopu niewykorzystanego w terminie ustalonym zgodnie z planem urlopów albo w porozumieniu z pracownikiem należy udzielić najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego. Pracodawca może wysłać pracownika na zaległy urlop, nawet gdy ten nie wyraża na to zgody. Nie dotyczy to części tzw. urlopu na żądanie. W okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 pracodawca może udzielić pracownikowi zaległego urlopu w wymiarze do 30 dni w terminie przez siebie wskazanym, bez zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów.
Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu wypoczynkowego w rozmiarze i terminie określonym według zasad ustalonych w kodeksie pracy, a z drugiej strony pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu i nie może odmówić wykorzystania urlopu udzielonego zgodnie z przepisami prawa pracy. Jest to dla pracownika gwarancja prawa do wypoczynku, który musi być jednak udzielany w czasie sprzężonym relewantnie z procesem pracy – najlepiej w tym roku
kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo, a jeżeli było to niemożliwe, to najpóźniej do końca trzeciego kwartału następnego roku kalendarzowego.
Pracodawca dopełni obowiązku, jeżeli pracownik udzielony urlop rozpocznie najpóźniej 30 września. Dotyczy to również niewykorzystanego urlopu, który nie był ujęty w planie urlopów ani pracodawca nie ustalił jego terminu po porozumieniu z pracownikiem.
Pracownik nie może realizować prawa do urlopu zaległego w sposób dowolny, bez uzgodnienia z pracodawcą. Samodzielne, bez porozumienia z pracodawcą, rozpoczęcie urlopu może być naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych i podstawą do rozwiązania umowy o pracę
z winy pracownika. Rozpoczęcie urlopu po zawiadomieniu pracodawcy o tym, bez oczekiwania na decyzję o udzieleniu urlopu, stanowi przykład nieusprawiedliwionej nieobecności, która uzasadnia zastosowanie przez pracodawcę trybu rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (wyrok SN z 3.04.2001 r., I PKN 587/00).
Skoro obowiązek udzielenia urlopu zaległego nie ma charakteru bezwzględnego w tym znaczeniu, że nie stanowi nakazu uwzględniania każdego wniosku pracownika o udzielenie urlopu, złożonego w każdym czasie, to pracownik nie może rozpocząć urlopu ani w terminie zaplanowanym, ani nawet uprzednio uzgodnionym z pracodawcą, jeżeli pracodawca się temu sprzeciwi. Nie może także rozpocząć urlopu w innym wskazanym przez siebie terminie, jeżeli pracodawca nie wyrazi na to zgody. Rozpoczęcie urlopu w tych wypadkach może być potraktowane jako nieusprawiedliwiona nieobecność w pracy (wyrok SN z 26.01.2005 r., II PK 197/04).