Badanie CBOS: 61% Polaków zaangażowanych religijnie

Na podstawie badania spójności społecznej GUS opracował wskaźnik zaangażowania religijnego w oparciu o deklaracje dotyczące postaw, aktywności, przekonań religijnych oraz poczucia przynależności do wyznania lub instytucji religijnych.

Chodziło o poczucie przynależności do Kościoła, wspólnoty czy organizacji religijnej, przejawiające się członkostwem i współodpowiedzialnością, a także poświęcanie czasu na pracę społeczną w ramach  wspólnoty oraz częstotliwość wykonywania tej pracy, udział w imprezach lub wydarzeniach organizowanych przez tę organizację, wspólnotę oraz częstotliwość z jaką się to zdarza, przynależność do Kościoła lub związku wyznaniowego.

Brana też była pod uwagę autodeklaracja wiary, czyli stosunek do wiary religijnej, praktyki religijnej ocenianej jako częstotliwości udziału we Mszach św., nabożeństwach lub spotkaniach religijnych. Badanie obejmuje także czas poświęcany na modlitwe, poczucie związku z parafią, zborem, Kościołem lokalnym, własną wspólnotą religijną oraz znaczenie w życiu wiary jako wartości.

Wyodrębniono 5 kategorii zaangażowania religijnego:
Pierwsza kategoria to tzw. pozakościelni – tworzą ją osoby deklarujące brak przynależności wyznaniowej, nieodczuwające więzi z organizacjami religijnymi i nieaktywne religijnie w znaczeniu wypełniania instytucjonalnych praktyk religijnych.

Druga kategoria to niezaangażowani – osoby deklarujące przynależność wyznaniową, ale niewykazujące aktywności na polu religijnym lub wykazujące ją jedynie w niewielkim stopniu.

Następne trzy kategorie to grupy osób deklarujące przynależność wyznaniową oraz wykazujące różny poziom zaangażowania religijnego: słabo zaangażowani, średnio i bardzo zaangażowani religijnie.

Bardzo zaangażowani religijnie to osoby, które deklarują swoją wiarę oraz wykazują dużą aktywność w Kościele, tak w sensie religijnym, jak i społecznym.

Z badania wynika, że w 2018 r. około 61, a następnie średnio zaangażowane 23 analizowanej populacji.

Liczną zbiorowość  ok.34%  tworzyły osoby, uznane według przyjętych kryteriów, za niezaangażowane religijnie, czyli takie, które deklarowały co prawda przynależność wyznaniową, ale nie wykazywały żadnej lub jedynie znikomą aktywność na polu religijnym.

Najmniej liczną grupę 5% stanowiły osoby nienależące do żadnego Kościoła lub związku wyznaniowego i nieaktywne religijnie, które zostały określone jako pozakościelni.

Poziom zaangażowania religijnego jest wyraźnie zróżnicowany ze względu na różne cechy społeczno-demograficzne, w tym ze względu na wiek. Istnieją bowiem wyraźne różnice pokoleniowe w poziomie religijności polskiego społeczeństwa.

Najniższym poziomem zaangażowania religijnego odznaczają się osoby młodsze do 44. roku życia, w tym jednak przede wszystkim osoby w wieku 25–34 lata, a więc nie najmłodsza grupa, lecz druga w kolejności poczynając od najmłodszych.

W tej grupie wieku odnotowano najwyższe odsetki osób niezaangażowanych religijnie oraz „pozakościelnych”, łącznie ponad 51.

W najmłodszej grupie wieku objętej badaniem 16–24 lata zaobserwowano nieco mniejszy udział osób niezaangażowanych religijnie oraz pozakościelnych łącznie niecałe 46. Jednocześnie w najmłodszej grupie wieku zaobserwowano najwyższy udział spośród 7 uwzględnionych w analizie grup wieku osób słabo zaangażowanych ok. 36%.

Wyraźnie najwyższym poziomem religijności charakteryzują się osoby starsze. Dotyczy to głównie osób w wieku co najmniej 75 lat, ale także osób w przedziale 65–74 lata. Wśród osób liczących co najmniej 75 lat ponad połowa ok. 51 została zaliczona do grupy bardzo zaangażowanych.

Grupę osób najstarszych charakteryzuje jednocześnie najniższy udział osób niezaangażowanych religijnie oraz niezwiązanych z żadnym wyznaniem łącznie 18%.

Wśród osób w wieku 65–74 lata łączny odsetek osób niezaangażowanych religijnie i niezwiązanych z żadnym wyznaniem wyniósł 28, w tym bardzo zaangażowanych  prawie 8%.

Badanie ankietowe spójności społecznej przeprowadzono w pierwszej połowie 2018 r. Jednostką badania było gospodarstwo domowe oraz jeden wylosowany do badania członek gospodarstwa domowego w wieku co najmniej 16 lat. Badanie, przeprowadzone przez Główny Urząd Statystyczny w 2018 r., zamieszczono w szerszym opracowaniu "Wyznania religijne w Polsce w latach 2015-2018”.