Dziecko w świecie prawa

Konwencja, o czym przypomina prof. Marek Andrzejewski z PAN, zarazem dyrektor Poznańskiego Centrum Prawa Rodzinnego i Praw Dziecka, ma charakter „rodzinnocentryczny”. Jego zdaniem, rozwój idei praw dziecka bezpośrednio związany był i nadal jest z funkcjonowaniem instytucji rodziny – to w rodzinie prawa dziecka mogą być w pełni realizowane. Profesor Andrzejewski podkreśla, że ujęcie to przyświeca podstawowym założeniom konwencji o prawach dziecka: realizacja uprawnień dziecka w sposób bezpośredni powiązana jest z jego harmonijnym rozwojem.

Tymczasem w ostatnich latach na terenie takich państw, jak Niemcy, Szwecja czy Norwegia obserwuje się zawłaszczanie dzieci. Na terenie tej ostatniej funkcjonuje coraz bardziej znany w całej Europie urząd Barnevernet, mający specjalizować się w ochronie praw dzieci. Ale właśnie to jego arbitralne decyzje prowadzą do naruszenia fundamentalnych praw dziecka do tożsamości oraz rodziny. Do początku września w Europejskim Trybunale Praw Człowieka rozpoznawanych było blisko dwadzieścia spraw przeciwko Królestwu Norwegii. Wszystkie dotyczyły bezprawnego odebrania dzieci rodzicom biologicznym. Podobne sytuacje mają miejsce także na terenie Polski. Dr Sławomir Kowalski, były konsul RP w Norwegii, w trakcie wspomnianej konferencji poświęconej prawom dziecka wprost zwrócił uwagę, że podobne działania naruszać mogą art. 9 konwencji, zgodnie z którym „Państwa-Strony zapewnią, aby dziecko nie zostało oddzielone od swoich rodziców wbrew ich woli”.

Podobna arbitralność wiąże się również z promowaniem pojęcia większej dziecięcej autonomii. Z jednej strony widać zatem przekazywanie kolejnym urzędom prawa do silnego ingerowania w rodzinę. Z drugiej zaś strony – co widać było rok temu w trakcie przesłuchań kandydatów na rzecznika praw dziecka – ukazuje się wizję dziecka jako tego, które wie znacznie więcej niż kiedyś. Uznaje się, że wiedza wystarcza dziecku do podejmowania odpowiedzialnych decyzji. Niespójność tego podejścia widać m.in. na terenie Wielkiej Brytanii. Dzieci mogą tam bez zgody i wiedzy rodziców stosować środki antykoncepcyjne, co w żadnej mierze nie zminimalizowało na Wyspach nadal wysokiego współczynnika niechcianych ciąż u małoletnich dziewczynek. Z całą jednakże pewnością istotnie rozluźniło wewnątrzrodzinne relacje.

RODZICE, MACIE MOC

W wydanej rok temu książce Ordo amoris – amor ordinis dr Justyna Melonowska trafnie zwraca uwagę na problem promowania zjawiska, jakim jest edukacja kosztem wychowania, co widać zwłaszcza w obszarze ludzkiej seksualności. Uznaje się współcześnie, że dziecko może być edukowane o wszystkim. Całkowicie pomija się jakże kluczowy element, jakim jest kształtowanie człowieka jako osoby. Działania te są szczególnie ważne, a najwyższe kompetencje w tym obszarze mają rodzice. I to właśnie relacje między nimi a dzieckiem konwencja ukazuje już w preambule jako tak ważne, że wymagają szczególnej ochrony ze strony państwa.

Niestety, dziś prawa dziecka prezentowane są często w kontrze do rodziców. Warto przypomnieć, że idea praw człowieka bezpośrednio odnosi się do zjawiska władzy. Pacjent ma prawo podjąć dialog z lekarzem, chcącym decydować o jego leczeniu. Pracownik ma prawo nawiązać relację partnerską w dyskusji z pracodawcą, który chce go niesłusznie zwolnić. W tej przestrzeni prawa dziecka są zjawiskiem unikatowym. Nie odnoszą się one bowiem do instytucjonalnej czy korporacyjnej władzy, ale do przede wszystkim do osób, które troszczą się o dziecko, znają je i pragną jego dobra, o czym ONZ-owska konwencja przypomina np. w art. 8, wskazującym na kluczowe prawo dziecka do tożsamości. Z całą pewnością pojawiają się sytuacje, gdy rodzice nadużywają władzy, np. krzywdząc lub zaniedbując dziecko. Są to jednak sytuacje nadal incydentalne w stosunku do miejsc, w których wsparcie, zainteresowanie i miłość mamy i taty okazały się najlepszym narzędziem rozwoju, elementem bezpieczeństwa oraz ochrony praw tych którzy dopiero świat poznają.