Jak się bronić?

„Wyobraź sobie, że wiarygodne źródło, pracuje w strukturach rządowych, wie na sto procent, że sejm w najbliższych godzinach ma zakazać używania gotówki.” I jeszcze to: „Szok, nie mogę uwierzyć: brat naszego proboszcza, lekarz epidemiolog, dał cynk, że prezydent jutro w nocy zamknie wjazd do Warszawy”. A może więcej: „Potwierdzone info z Instytutu Chorób Zakaźnych właśnie pisze mi w mailu, że rząd w najbliższą sobotę wyprowadzi wojsko na ulicę”.

Można zabawiać się godzinami: przestawiać dowolne elementy powyższych zdań i budować kolejne „sensacyjne” wiadomości, rzekomo potwierdzone, oczywiście „z pierwszej ręki”. Od razu w pierwszych dniach epidemii i odosobnienia dostałam od kogoś pouczającą tabelkę składającą się z 36 kwadratów wypełnionych fragmentami zdań. Tabelka nosi podstępny tytuł „Jak siać panikę na 46 tys. 656 sposobów” i w prosty sposób – przez łączenie wzdłuż, wszerz i w poprzek różnych elementów – pozwala tworzyć coraz to nowe kombinacje. Do tabelki dołączona jest instrukcja: 1. wylosuj po jednym elemencie z każdej kolumny; 2. połącz w zdanie; 3. przekaż to światu; 4. poczuj dumę, że jesteś dobrze poinformowany; 5. nie przejmuj się, że jesteś idiotą – nie jesteś sam, są was tysiące.

Nie da się ukryć, że nie jest to nowość, choć wielu – większość – z nas już zapomniało, jak szybko fałszywe informacje krążą w świecie pełnym lęku i zagrożenia, zwłaszcza nierozpoznanego do końca, jak teraz. Stąd tabelkę uważam za bardzo pożyteczną i zapewne wykorzystam ją do zajęć ze studentami dziennikarstwa, zresztą online, jak wszystkie inne zajęcia edukacyjne w czasach pandemii. Zdziwiło mnie jednak, że tabelka nie krążyła w sieci gęściej. Czyżbyśmy jednak nie chcieli żyć w racjonalnym świecie?

Upewnia mnie w tym podejrzeniu, które wszak żywię nie od dzisiaj, całkowita niemal cisza wokół – bardzo poważnej tym razem, bo może tabelkę uważa się za żart – „Noty Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski w związku z pandemią koronawirusa” z 31 marca. Dokument ma więc blisko trzy tygodnie, a kto się do niego odwołuje, kto go używa jako argumentu wobec mnożących się „rewelacji” o najnowszych wizjach, objawieniach i innych jakoby nadprzyrodzonych zjawiskach związanych z pandemią?

„W obliczu realnego niebezpieczeństwa płynącego z faktu pandemii rodzą się ze strony pseudoreligijnych interpretatorów szkodliwe postulaty” – czytamy w tej nocie Komisji Nauki Wiary – „szkodliwe jest propagowanie fałszywej historiozofii, powoływanie się na prywatne pseudoobjawienia i sny, nonszalancka, wyrwana z kontekstu egzegeza biblijna, ignorowanie, marginalizowanie lub nawet otwarte kwestionowanie współczesnego nauczania Kościoła. Ze słuszną krytyką spotyka się nierozróżnianie porządku natury i łaski, wymiaru duchowego i materialnego, prowadzące do lekceważenia zasad bezpieczeństwa podczas liturgii. Niedopuszczalne jest magiczne traktowanie sakramentów i sakramentaliów, promowanie wizji Kościoła jako bezpiecznej arki, przeznaczonej wyłącznie dla świętych i sprawiedliwych”.

Wiara i rozum. Takie jest chrześcijaństwo: wiara i rozum.