Szkoła po katolicku

Szkoły nawet w swoich statutach odwołują się do nauczania św. Jana Pawła II, które jest wymagające. Bo, jak mówił on do uczestników sympozjum na temat wyzwań edukacji w 2004 r., „punktem wyjścia prawdziwej edukacji musi być prawda o człowieku, uznanie jego godności i jego transcendentnego powołania. Patrzeć na każdego młodego człowieka przez taki pryzmat antropologiczny oznacza pomagać mu rozwijać to, co w nim najlepsze, aby wykorzystując wszystkie swe możliwości, mógł realizować to, do czego powołał go Bóg”. W szkołach katolickich nie ma miejsca na nauczanie treści obcych naturze człowieka, kulturze, wierze i moralności katolickiej.

Do szkół katolickich posyłają swe dzieci także rodziny nieżyjące na co dzień wiarą. Czego oczekują?

Różne mogą być oczekiwania rodziców: bezpieczeństwo, poziom nauczania, wychowanie. Tym dzieciom i ich rodzicom również chcemy służyć. Wiara jest łaską, wielkim skarbem. Może potrzeba ich wesprzeć świadectwem, życzliwością, modlitwą, nieraz trudem współpracy. Oczekujemy od tych rodziców współpracy w tym, co dotyczy wychowania i kształcenia ich dzieci. Szkoła katolicka powinna spełniać takie zadania.

Posoborowy dokument Gravissimum educationis zakłada przede wszystkim przejście od szkoły-instytucji do szkoły-wspólnoty. Jak to wygląda w praktyce?

To bardzo ważna nauka Soboru Watykańskiego II. Jan Paweł II przypominał ją wiele razy, mówiąc, że szkoły katolickie w Europie są powołane, aby być dynamicznymi wspólnotami wiary i ewangelizacji. Określał szkołę także jako „poszerzony dom rodzinny”. W statutach szkół katolickich znajdujemy zapisy o roli wspólnoty szkoły dla wychowania oraz wspierania uczniów, którym często brakuje wspólnoty w rodzinie czy środowisku.

Szkoły katolickie wychowują dzieci i młodzież do „bycia dla drugich”, do „wyobraźni miłosierdzia”. Wspólnocie nie sprzyja dziś telefon komórkowy oraz internet otwierający podwoje świata wirtualnego. Dlatego w szkołach uczniowie nie powinni używać komórek i innych przedmiotów elektronicznych, aby mogli nawiązywać relacje między sobą i budować wspólnotę oraz korzystać z jej dobrodziejstw. Wiem, że dzięki tego typu zabiegom wiele szkół katolickich jest takimi wspólnotami.

Kongregacja ds. wychowania katolickiego w dokumencie z 1982 r. postuluje „uważną troskę o ustawiczną formację zawodową i religijną nauczycieli”. Na czym ona polega i jak to przekłada się na wychowanie i kształcenie uczniów?

Szkoły katolickie w Polsce od 1994 r. tworzą Radę Szkół Katolickich, która w szczególności ma troszczyć się o formację zawodową i religijną nauczycieli i dyrektorów tych szkół. Oprócz kwalifikacji zawodowych i pedagogicznych, które nauczyciele zdobywają na uniwersytetach i innych szkołach wyższych, Rada organizuje systematyczne i cykliczne doskonalenie nauczycieli i dyrektorów, aby byli przygotowani do pracy w szkole katolickiej. Do tego celu Rada ma własną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli „Pro Formatione”.

Rada przygotowuje publikacje z zakresu formacji i edukacji w formach drukowanych i multimedialnych, udostępnia także materiały na www.rsk.edu.pl oraz www.tydzienwychowania.pl. Zdobycie lub pogłębienie przez nauczycieli wiedzy i formacja duchowa czynią ich bardziej zdolnymi do służby dzieciom i młodzieży oraz do współpracy z rodzicami.

Zdarza się jednak, że po szkole katolickiej młodzież odwraca się od Kościoła. Dlaczego i co z tym zrobić?

Pozwolę sobie przytoczyć refleksję Benedykta XVI z 2005 r.: „W procesie wychowania, a zwłaszcza w wychowaniu do wiary, które jest zwieńczeniem procesu kształtowania osoby i jego najwłaściwszym celem, główną rolę odgrywa w konkretnych sytuacjach świadek: staje się on punktem odniesienia w takiej mierze, w jakiej potrafi uzasadnić nadzieję, która go podtrzymuje w życiu, i w jakiej żyje prawdą, którą głosi. Świadek nie wskazuje przy tym nigdy na siebie samego, ale (…) na Kogoś większego od siebie, którego sam spotkał i którego niezawodnej dobroci doświadczył. Każdy wychowawca i świadek ma zatem swój najdoskonalszy wzorzec w Jezusie Chrystusie, wielkim Świadku Ojca, który niczego nie mówił od siebie, ale przemawiał tak, jak nauczył go Ojciec”.

Benedykt XVI pisał dalej: „Relacja wychowawcza jest ze swej natury czymś delikatnym: odwołuje się bowiem do wolności drugiej osoby i nakłania ją – choć łagodnie – do podjęcia decyzji. Ani rodzice, ani kapłani czy katecheci, ani wychowawcy nie mogą w tym zastąpić wolności dziecka, nastolatka czy młodego człowieka, do którego się zwracają. Zwłaszcza propozycja chrześcijańska angażuje do głębi ludzką wolność, wzywając ją do wiary i nawrócenia”.

Problem odchodzenia od Kościoła jest dużo głębszy i w każdym przypadku wymaga modlitwy, odpowiedzialności, cierpliwości i wielkiej delikatności. Oni wrócą, bo mają do czego – tę bazę wypracowały w nich szkoła i dom. Trzeba zaufać Panu Bogu.

Co szkoły katolickie dają społeczeństwu?

Jesteśmy świadkami wielkiej owocności pracy tych szkół. Z nadzieją patrzymy na ich absolwentów, którzy dzięki zdobytej tam rzetelnej wiedzy i dobrej formacji moralno-duchowej wniosą pozytywny wkład w budowanie przyszłego społeczeństwa. Szkoły katolickie są wartościowym uzupełnieniem polskiego szkolnictwa. A zapotrzebowanie na nowe wciąż rośnie. Choć w wyniku reformy liczba szkół zmniejszyła się z 608 do 467, to w tym samym roku szkolnym 2017/18 do szkół podstawowych poszło o 9 tys. uczniów więcej, a do liceów ogólnokształcących – o tysiąc.