Uczta sybiraków

„Ilość jadła okazała się nieprzeliczona. (…) Trudno zliczyć, ile to było półmisków. Na nich znajdowały się kaczki solone i nie, gęsi marynowane, świeże, nadziewane i z galaretami, rozmaicie przyrządzone ozory wołów i renów, nóżki i galarety (…). Następnie zastawiono stół pieczystym. Pieczeń cielęca zajmowała miejsce honorowe. Dookoła okrywały stół nieprzeliczone półmiski ze wszystkim, co tylko z berezowskich lasów otrzymać można. Wielki wysyp gęsi, kaczek, cietrzewi, głuszców, kuropatw i jarząbków”. Opis imieninowego przyjęcia w syberyjskim Bieriozowie latem 1839 r. może przyprawić o zawrót głowy. A według autorki relacji, Ewy Felińskiej, wszystkie uczty wyglądały tam identycznie. Felińska pisała o tych spotkaniach bez entuzjazmu, co być może tłumaczy inna wzmianka o miejscowych zwyczajach: „Jedzą bez wstrętu mięsiwa tak śmierdzące, że czuć z daleka. Mówią, że kwaśne i tyle”. Tak czy inaczej we wspomnieniach tej zesłanki niewiele jest mowy o wyczerpującej pracy, mrozie lub głodzie. Co nie znaczy, że kara nie była dotkliwa.

KROCHMAL MIĘDZY WIERSZAMI

Ewa Felińska była ziemianką, żoną właściciela majątku w Wojutynie na Wołyniu. Trafił tam, po przekroczeniu w 1835 r. pod fałszywym nazwiskiem granicy rosyjskiej, Szymon Konarski. Miał za zadanie zorganizować na ziemiach zabranych dawnej Rzeczpospolitej – m.in. na Wołyniu – pracę patriotyczną na rzecz przyszłego powstania i wolności chłopów. Gdy w okolicy zaczęła roznosić się wieść o obecności Konarskiego, Ewa Felińska czuła się w obowiązku ostrzec go przed niebezpieczeństwem dekonspiracji. Tak rozpoczęła się znajomość, która miała zawieść kobietę za Ural, 3300 km na północny-wschód od Wojutyna.

Felińska była wówczas wdową, matką sześciorga dzieci, z których najmłodsze miało zaledwie cztery lata. Mimo to przystąpiła do organizacji nazwanej wkrótce Związkiem Ludu Polskiego. Zajęła się tworzeniem kobiecej komórki stowarzyszenia, a w 1837 r. została mianowana sekretarzem do korespondencji zagranicznej – „między wierszami obojętnej treści, zwyczajnym skreślonym atramentem, pisała krochmalem to, o czym chciała zawiadomić, litery zaś występowały dopiero po zwilżeniu ich jodyną”. Miała też wydzierżawić niewielki majątek pod tajną drukarnię związku, jednak podczas próby zdobycia potrzebnych do niej maszyn drukarskich Szymon Konarski został pojmany. Brutalny proces zakończył się dla Konarskiego karą śmierci, dla Felińskiej bezprecedensowo surowym wyrokiem – pierwszy raz kobieta została ukarana przez władzę carską jak żołnierz, na „wieczne zamieszkanie bez utraty praw stanu w Berezowie (dziś Bieriozowo) w guberni tobolskiej i konfiskatę majątku”. Dotarła na miejsce 31 maja 1839 r., po blisko trzech miesiącach podróży.

ZDERZENIE KULTUR

Spodziewała się spotkać tam taką biedę, że na ostatnim przystanku przed Bieriozowem, w Tobolsku, postanowiła kupić krowę, żeby mieć jak się wyżywić. Na miejscu krowa okazała się jednak zupełnie niepotrzebna. Okazało się, że Bieriezowo zamieszkuje bogata społeczność, korzystająca z zasobów wielkiej rzeki Ob i okolicznych lasów, a także z handlu z miejscowym ludem Chantów, dostarczającym im za bezcen m.in. futra, które można było sprzedać na rynek europejski ze znacznym zyskiem.